Noworoczny remanent

Miniony grudzień rozpieszczał nas pod względem pogody, która zamiast jesiennej przypominała wiosenną, ale po Nowym Roku wszystko się unormowało, mamy śnieg, kilkustopniowy mróz, który ma być jeszcze większy. Zatem w domowym cieple należy spojrzeć za siebie i popatrzyć w przyszłość. Zanim przejdę do konkretnych aukcji w styczniu, niezbyt wielu, których najwięcej było w domach izraelskich i w USA, chciałbym wspomnieć o dwóch minionych wydarzeniach kulturalnych.

Hitem rynkowym stał się pod koniec 2016 roku zakup dzieł sztuki z kolekcji Czartoryskich, z ocalałą z II wojny światowej „Damą z łasiczką” Leonarda da Vinci, bo po „Portrecie Młodzieńca” Rafaela Santi, który też był w tej kolekcji, ani śladu do dzisiaj. Kiedy w Paryżu hrabia Władysław Czartoryski, w II połowie XIX wieku zbierał kolekcję, którą następnie przeniósł do Krakowa myślał o ofiarowaniu jej narodowi polskiemu. Jego potomkowie sfrancuziali lub zangliczeni nie podzielają zamysłu zacnego przodka, a jedynym wyrazem sympatii dla dawnego kraju jest zażądana mniejsza kwota za kolekcję.

Rafał Olbiński, Kompozycja surrealna Waldemar Świerzy, Benny Goodman

Drugim wydarzeniem, które chciałbym odnotować, to minione 40. lat warszawskiej Galerii Grafiki i Plakatu, obecnie najstarszej galerii sztuki w stolicy. Powstała, jako placówka specjalistyczna Państwowego Przedsiębiorstwa „Dzieła Sztuki i Antyki - DESA” w 1976 roku, od 1980 mieści się na Hożej, jej właścicielami są Janina Rozwadowska - historyk sztuki i Andrzej Stroka - malarz, którzy prowadzą nie tylko sprzedaż plakatów, rysunków, gwaszy i akwarel, ale organizują ciekawe pokazy malarstwa. Oczywiście może mi ktoś zarzucić, że po kumotersku o tym wspominam, bo byli moimi kolegami w Desie, ale ja chcę przede wszystkim podkreślić długotrwałość istnienia galerii, bo jak widać po 1990 roku, było wiele galerii i galeryjek, które okazały się efemerydami.

Zatem przejdźmy do meritum czyli licytacji styczniowych generalnie prezentowanych w formie „live” czyli „on-line”. Marszandzi na świecie nie lubią się przemęczać, więc wykorzystują każda okazję by odpocząć. Stąd w okolicach Bożego Narodzenia i Nowego Roku, jak i od czerwca do września/października, znaczna liczba firm zamknięta jest na cztery spusty. Dlatego tak niewiele jest obecnie aukcji, w porównaniu do grudnia kiedy marszandzi liczyli na większe zakupy podarunkowe przed świętami. Ponieważ świętują przede wszystkim chrześcijanie najwięcej aukcji jest z galerii żydowskich, głównie z Izraela i z protestanckich Stanów Zjednoczonych.

Pierwszy termin sprzedaży to 7 styczeń. W Art Legacy w Chicago odbędzie się aukcja grafiki, na której będą litografie barwne Rafała Olbińskiego i Waldemara Świerzego, które w tym samym domu były już raz wystawione 3.12.2016. Przed miesiącem przegapiłem tę aukcję więc teraz podaję co oferują: z nr. 2012 Olbińskiego duża „Kompozycja surrealna” w cenie wywoławczej 350 $; z nr. 2086 tegoż „Okna na drzewach” z wywołaniem 450 $; z nr. 2569 Waldemara Świerzego „Benny Goodman” (plakat, 107 x 71 cm, litografia barwna) z ceną wywoławczą 450 $ i z nr. 7534 tegoż „Facet z nogami na stole” z wywołaniem 450 $. Także 7 stycznia w Yair Art Gallery w Tel Avivie odbędzie się duża licytacja obrazów, rysunków i grafiki „Izraelska i międzynarodowa sztuka”. Galeria oferuje sporo prac artystów żydowskich urodzonych, a niekiedy i wykształconych w Polsce - z nr. 3 gwasz Szmula Teplera „Widok portu w Jaffie” w cenie wywoławczej 80 $ i tegoż z nr. 144 „Pejzaż z Safed” (olej, papier) za 60 $; z nr. 16 Józefa Budko „Parę staruszków na tle żydowskiego miasteczka” (sztetla) - malutki miedzioryt za 90 $; z nr. 21 gwasz Ozera Shabbata „Kwiaty w wazonie” z ceną wywoławczą 40 $; z nr. 23 olej Pinchasa Shaar „Klauni” z wywołaniem 600 $; nr 33 to Leona (Arie) Feina „Ulica”, duża akwarela z ceną 150 $; z nr. 51 będzie Mosche Mokadego „Postać w niebieskim ubraniu” (olej, tektura) za 1300 $ i tegoż z nr. 57 „Wnętrze” (1935, technika mieszana) za 800 $. Ozjasz Hofstatter jest autorem obrazu „Leżące postacie na łące” z ceną wywoławczą 60 $; Icchak Feier ma trzy obrazy w jednakowej cenie wywoławczej 90 $ - z nr. 58 olejną „Martwą naturę z kwiatami i butelką”, z nr. 225 „Martwą naturę z kwiatami w wazonie i w dzbanku” (olej, tektura) i z nr. 226 „Martwa natura na stole”(olej, papier). Nr 64 to Mojżesza Kislinga miedzioryt „Portret Moniki” z wywoławczą 60 $. Kolejny obraz to z nr. 85 Moszka Fizhzona „Naga kobieta i mężczyzna nad wodą” - spory olej z wywoławczą 200 $; następnie będą 2 prace Jocheveda Weinfelda: surrealna „Kompozycja” (1969, technika mieszana, papier) z ceną wywołaniem 240 $ i z nr. 104 „Poduszka do igieł z wbitą igłą i nitką” (1974, litografia, egz. 12/30) z ceną wywoławczą 180 $; z nr. 108 będzie Zwi Tadmora „Kościół w pejzażu”, mały olej za z ceną wywoławczą 150 $; z nr. 141 pastel „Ulica" Tovy Berlińskiej (urodzonej w Oświęcimiu w 1922 roku i mieszkającej w Jerozolimie) z ceną wywoławczą 90 $; kolejną kobietą będzie Malvina Kaplan, a jej pracą „Pejzaż” też z wywołaniem 90 $.

Efraim Seidenbeutel, Pejzaż z drzewami i domami

Moim zdaniem ozdobą tej licytacji będzie Efraima Seidenbeutla „Pejzaż z drzewami i domami”, spory olej z ceną wywoławczą 6000 $. Obraz pochodzi zapewne z lat 30. kiedy, jak to się mówi, obaj bracia Menasze i Efraim byli „na fali”, czego widomym znakiem był np. udział obu malarzy w reprezentacyjnej wystawie sztuki „Bloku” i spółdzielni plastyków „Ład” w Liljevalchs Konsthall w Sztokholmie, w marcu-kwietniu 1939 roku. Nr 194 to Jankiela Adlera „Postać płacząca”, mały rysunek ołówkiem za 150 $, który był w domu Tiroche 2.02.2013 z nr. 723. Z nr. 198 będzie Joachima Weingarta z Drohobycza i Lwowa „Widok miasteczka” z ceną wywoławczą 1800 $. Artysta z autopsji znał widoki małych galicyjskich miasteczek i je w Paryżu malował, zapewne z sentymentu do czasów swej młodości. Jednym z powojennych tematów obrazów Alfreda Aberdama były baletnice. Z uniesionymi rękami, trochę na kształt aniołów tworzyły jakby eternelne zjawisko. Z nr. 201 pojawią się podobne „Baletnice” (1960, olej) z ceną wywoławczą 700 $. Również wspomnieniami do młodości w kraju wraca Mosche Bernstein ukazując w akwareli z nr. 203 „Rabina ze sztetlem w tle” (1962, duża akwarela) za 120 $. Szmul (Mula) Ben Haim urodzony w Lidzie, studiował na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, potem w Paryżu i w Tel Avivie, gdzie mieszkał do śmierci w 1993 roku. Był oficerem w WP i brał udział w wojnie 1939 roku, a do Izraela przyjechał w 1947. Jego „Pejzaż” (1984, gwasz) z nr. 209, wyceniono na 20 $. Znany w dwudziestoleciu galicyjski grafik i malarz Artur Kolnik, potem w Paryżu, reprezentowany będzie przez drzeworyt z nr. 222 „Zrozpaczona młoda kobieta”. Jest to egzemplarz unikatowy, ponieważ oznaczony jest napisem „Epreuve d’artiste”, czyli jest to studium do końcowej realizacji danej ryciny. Wyceniono go na 70 $. Tegoż są także z nr. 241 „Zrozpaczone kobiety” (drzeworyt, egz. 12/50) z ceną wywoławczą 70 $; Roberta Pikielnego (Piekielnego) będzie scena „W kawiarni” z ceną 380 $; dalej z nr. 243 będzie praca Henryka Zwi Lewensztadta, który przed wojną 1939 roku wystawiał w Galerii Czesława Garlińskiego w Warszawie na ulicy Mazowieckiej. Jego „Widok miasteczka” (1948, pastel) z ceną wywoławczą 150 $ jest zapewne też  jakimś wspomnieniem z lat młodości. Abrahama Goldberga „Rabini” otrzymali cenę wywoławczą 60 $, a tegoż z nr. 79 „Martwa natura z owocami na paterze i kwiatami w wazonie” (olej, tektura) - cenę wywoławczą 180 $. Z nr. 252 i 253 będą dwa rysunki ołówkiem, w jednakowej cenie 120 $, „Gentleman” i „Siedząca kobieta” Wilhelma Wachtla, malarza ze Lwowa, który choć mieszkał za granicą utrzymywał kontakty ze Lwowem i w tamtejszym TPSP  eksponował od 1900 do 1938 roku ¹.

Z nr. 256 będzie Szaloma Reisera „Głowa dr Lerela” (gwasz, papier) z wywołaniem 120 $. Następne pozycje - nr 267 i 268 to 2 pliki rysunków, w cenie wywoławczej 50 $, Zygmunta Szretera (Schretera) w ołówku lub w tuszu. W jednym pliku 5 rysunków, w drugim 3 - postacie, portrety w różnych wymiarach. Z nr. 270 będzie Arieli (Moczyńskiego) Mordechaja, urodzonego w Suwałkach. „Abstrakcja” (gwasz, papier) z wywołaniem 70 $ i na tej pozycji kończy się katalog Yair Ary Gallery w Tel Avivie.

Ludwik Stasiak, Wiejska zagroda, kobieta i gęsi

Drugi dzień aukcyjny to 10 stycznia, kiedy w Auktionhaus Sigalas w Hildrizhausen we Niemczech zostanie z nr. 413 wstawiony duży obraz olejny Ludwika Stasiaka „Wiejska zagroda, kobieta i gęsi” z ceną szacunkową 1200 €. Kolejna sprzedaż 10.01. odbędzie się ponownie w Tel Avivie w domu Hammersite. Tam na aukcji sztuk pięknych, biżuterii, judaik itp. będą - z nr. 21440 Stanisława Bendera (litografa i malarza z Łodzi, studiował też w Paryżu) „Dwaj rabini w synagodze”, olej z wywołaniem 2000 $; z nr. 21441 Joachima Weingarta „Kwiaty w wazonie” z ceną wywoławczą 1000 €; z nr. 21542 Leopolda Loefflera-Radymno „Łapacz much”, akwarela za 500 $ i Alfreda Aberdama - też akwarela „Nocny czytelnik” z wywołaniem 200 $.

11.01. również w Izraelu, w domu Matsart Auktionhaus, na licytacji „Interior 23” zostanie wystawione sporo prac. Będą to: z nr. 63 Abrahama Straskiego „Skrzypek” z ceną 260 $; tegoż z nr. 123 „Zamyślony stary Żyd” w cenie 200 $; Szmula Teplera będzie 6 prac - z nr. 70 „Auto w pejzażu” (1959, olej, tektura) z ceną wywoławczą 280 $; z nr. 106 „Siedząca kobieta” (1980, długopis) z wywołaniem 20 $; z nr. 107 „Kobiety” za 20 $; z nr. 126 „Kwiaty w wazonie” (1960, olej) za 160 $; z nr. 146 „Martwa natura z krzesłem” (1967, olej) z wywołaniem 400 $; z nr. 175 „Coffie time” za 80 $; z nr. 117 Abrahama Goldberga „Stary Żyd” (gwasz, papier) z ceną wywoławczą 60 $; oraz 4 prace Samuela Baka - z nr. 129 „Teka 8 litografii" (barwnych z lat 1979-80, nakład 120 egz., wyd. Mifla Printers Ltd Tel Aviv) w cenie wywołania 440 $; następnie dwie osobne litografie barwne z jednakową ceną po 20 $ - z nr. 167 „Ikar” (egz. 6/40); nr 170 „Pejzaż” (egz. 39/100); a z nr. 171 „Ptaki” (miedzioryt, egz. 35/50) w cenie j.w.

Mieczysław de Rakowski, Most w Jambes w szary dzień

17.01. w Brukseli, w domu Horta wystawiony zostanie obraz, moim zdaniem dobrego realisty, z zacięciem kolorysty, Mieczysława de Rakowskiego (1887-1947). Mieszkał on na stałe w Belgii w pierwszej połowie XX wieku, ale bywał w Polsce, m.in. malował obrazy z widokami Krakowa. Pisałem już o nim. Nie potrafię zrozumieć dlaczego, może ze względu na natłok własnych malarzy na rynku, marszandzi belgijscy cenią go nisko, a mimo że zachwalałem jego malarstwo nie spotkałem jego obrazów ani na aukcjach ani w galeriach w Polsce. 17 stycznia, we wtorek, będzie „Most w Jambes w szary dzień” (1943, olej, płótno) oszacowany na 750-1000 €. Także 17.01. w Brukseli w Galerie Moderne wystawią z nr. 147 Stanisława Reszki „Wenecję” (olej, tektura) z ceną szacunkową 300-400 €. Nazwisko jest znane, ponieważ była na przełomie XIX/XX wieku słynna rodzina śpiewaków Reszke, którzy występowali w operach Lwowa, Krakowa, Warszawy i za granicą, ale nic nie udało mi się znaleźć odnośnie w/w malarza.

Franciszek Starowieyski, Kompozycja

Kolejna aukcja będzie miała miejsce w Berlinie w domu Auctionata, gdzie 18.01. podczas sprzedaż „Print, Multiples…” z nr. 94 będzie Mirosława Bałki „Litografia B” (2006, egz. 99/100) z ceną wywoławczą 500 $. 

25 stycznia w USA w Geneseo N.Y. w domu Cottone Auctions z nr. 53 będzie wystawiony bardzo duży pastel Franciszka Starowieyskiego „Kompozycja” (1975) ze stosunkowo niską ceną wywoławczą, bo tylko 350 $. Zwracam na to uwagę.

W Chicago, w USA, w domu Art Legacy wkrótce odbędzie się powtórzenie licytacji rycin i plakatów, które ten dom urządza bardzo często. Ostatnio odbyły się sprzedaże 3.12.2016 i 7.01.2017, ale ponieważ prawie identyczna aukcja ma być 21.01.2017 pomyślałem sobie, że zamiast pisać o tym co było, dam więcej czasu do namysłu kolekcjonerom i zaprezentuję co będzie. I tak pojawią się - z nr. 5033 Waldemara Świerzego „Telefonujący nałogowy palacz przy domowym barze” (duża litografia barwna) w cenie wywoławczej 450 $, z nr. 5034 tegoż „Siedząca ślubna para” (duża litografia barwna) w cenie j.w.; z nr. 5141 „Mona Lisa przy pokerze” (duża litografia barwna) z ceną 475 $; następnie z nr. 5057 Rafała Olbińskiego „Statek Róża” (duża litografia barwna) w cenie 350 $; tegoż z nr 5111 „Nostalgia…” (litografia barwna) z wywołaniem 300 $; z nr. 5221 tegoż „Kobieta w niebieskiej sukni w pejzażu” (litografia barwna) w cenie 350 $. Rycina była już w tym domu wystawiana 3.12.2016, z nr. 868. Także Olbińskiego będą z nr. 5617 „Okna na drzewach” (duża litografia barwna) z ceną wywoławczą 450 $. Rycina też była wystawiana 3.12.2016, z nr. 967.

Artur Kolnik, Mężczyzna w kapeluszu

Kończę niniejszy przegląd aukcją z 28 stycznia, która też odbędzie się w Izraelu. W Tiroche Auctions House na sprzedaży izraelskiej i międzynarodowej sztuki będą: z nr. 26 Artura Kolnika „Mężczyzna w kapeluszu” z ceną wywoławczą 1500-2000 $. Może jest to jego autoportret? Nie mam żadnych przekazów by tak sądzić, ale może?!? Dalej będą nie duże obrazki Samuela Baka - nr 37 „Martwa natura” z ceną szacunkową 3000-4000 $; z nr. 38 „Para” 3000-5000 $; z nr. 39 „Zapalone świece” z ceną j.w.; nr 40 „Pejzaż z gruszkami” oszacowany na 4000-6000 $; z nr. 97 „Drzewo wyklute z jajka” z ceną szacunkową 6000-8000 $; nr 98 „Pejzaż z domami” (1971, olej) z ceną szacunkową 7000-10.000 $. Następnie trzy obrazy Mojżesza Mokadego: z nr. 46 „Ludzie i zwierzęta w lesie” (ok. 1920, akwarela) za 30.000-50.000 $, z nr. 87 „Rodzina w kolorze niebieskim” w cenie szacunkowej 7000-10.000 $; z nr. 290 „Koncert” z szacunkiem 3000-5000 $; potem będą Jankiela Adlera - z nr. 299 „Postać w fotelu” (gwasz, papier) za 2000-3000 $ i tegoż „Kobieta przy stole z martwą naturą”, duży olej w cenie szacunkowej 20.000-30.000 $. Ostatnią pozycją będzie W. Wachtla nie duży pejzaż „Jerozolima” (1928, olej, tektura) z ceną szacunkową 2000-3000 $.

Licytacje początku roku mają wyraźny żydowski akcent gdyż, jak wcześniej wspomniałem chrześcijanie rozmaitych obrządków długo obchodzą święta Bożego Narodzenia i Nowy Rok. Z doświadczenia i z aktualnego przeglądu wynika że w marcu „ruszy się” na rynku aukcyjnym i wówczas także w domach europejskich być może pojawią się nasi krajowi artyści.

¹ Więcej informacji na temat Wachtla i jego syna Romana - w mojej książce Lwowskie Środowisko Plastyczne - Indeks malarzy, rzeźbiarzy, grafików, przede wszystkim polskich, związki i grupy artystyczne, Państwowa Szkoła Przemysłowa i Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych oraz inne kursy artystyczne, a także handel dziełami sztuki we Lwowie, od początku wieku XIX do 1939 (1944) roku. Książkę kupiło Ministerstwo KiDN w 2013 r., miało zaraz wydać i mimo obietnic dotychczas nie wydało