arras, gobelin, jednostronna tkanina dekoracyjna przypominająca obraz. Jak każda tkanina, tapiseria powstaje w wyniku skrzyżowania barwnych nici wątku z nićmi osnowy. Należy ona do najwcześniejszych znanych tkanin. Fragmenty tapiserii odkryto w grobowcach egipskich. Od dawna stosowano przy produkcji tapiserii dwie techniki tkackie: haute lisse, gdy warsztat jest pionowy, zaś uruchamianie potrzebnych serii nici dokonuje się ręcznie, i basse lisse, gdy warsztat jest poziomy, zaś podciąganie nici odbywa się przy pomocy pedałów. W Paryżu, Arras, Brugii, Tournai, a następnie w Manufgacture des Gobelins i w Mortlake stosowano technikę haute lisse; w Brukseli, Oudenaarde, Enghien, Beauvais, Aubusson-Felletin uprawiano technikę basse lisse. Najstarszą europejską tapiserią jest wykonane ok. 1350 r. w Arras lub w Paryżu "Ofiarowanie w świątyni", znajdujące się w Musée de Cinquantenaire w Brukseli. W 1377 r. Ludwik Andegaweński, brat Karola V, zlecił tkaczowi Nicolasowi Bataille utkanie słynnej "Apokalipsy", której zachowane fragmenty znajdują się na zamku w Angers. Poczynając od tego okresu, tapiserie zaczęły stanowić istotny element wyposażenia wnętrz, a nawet dekoracji ulic. Była to również jedna z ważniejszych gałęzi rzemiosła we Francji i we Flandrii. Technika produkcji była w obu krajach taka sama. Tematy scen były proponowane przez duchownych, następnie malarz opracowywał karton en grisaille, precyzyjnie narysowany, ale bez dokładnego określania barw, poza kilkoma wskazówkami dla wykonawcy, dotyczącymi barw zależnych od hagiografii czy tradycji. Tkacz dysponował paleta ograniczona do sześciu barw: żółtej, niebieskiej, dwóch odcieni czerwieni, cielistej i szarej. Tony jaśniejsze i ciemniejsze uzyskiwano poprzez różne stopnie nasycenia roztworu barwnika, zaś niuanse barwne osiągnięto dzięki kreskowaniu. Tapiseria była więc w zasadzie dziełem oryginalnym wykonawcy. Kompozycja tapiserii była podporządkowana zasadzie równomierności wypełnienia całej powierzchni. Średniowieczne tapiserie nie mają sceny centralnej, ani wyraźnej osi. Cała powierzchnia tkaniny jest pokryta przedstawieniami motywów o jednakowym znaczeniu. W 1530 r. Franciszek I założył manufakturę w Fontainebleau. Jej dyrekcję objął Francesco Primaticcio, a kierownikiem warsztatu został Ticquet. Powstało tam wiele tapiserii tkanych techniką haute lisse o formatach typowych dla estetyki renesansowej: "Dzieje Diany", "Groteski", i "Dzieje Cezarów" - tkanina odnaleziona w jednym z pałaców wiedeńskich, po trzechsetletnym zapomnieniu. Zachowała swój pierwotny koloryt, a z nim wartość dokumentalną, którą utraciły inne dzieła, zniszczone długim używaniem. W Maincy k. Vaux-le-Vicomte, Nicolas Fouquet założył w 1658 r. manufakturę tapiserii, powierzając kierownictwo Charles`owi Le Brun. Tak powstała Manufacture des Gobelins, której podstawy stworzył nieświadomie ambitny administrator. Gdy Fouquet popadł w niełaskę, zakład przejął Colbert, a w 1667 r. Ludwik XIV nadał manufakturze przywilej królewski. W 1736 r. na stanowisko dyrektora manufaktury został powołany Jean-Babtiste Oudry. W 1737 r. doprowadził do zmian w statucie cechowym farbiarzy, pochodzącym z 1672 r., w rezultacie czego do listy dozwolonych barw wprowadzono pewną liczbę dodatkowych barwników roślinnych, o niewielkiej trwałości. Od 1812 r. w manufakturze Gobelins zastosowano nową metodę tzw. dwóch odcieni, polegającą na skręcaniu nitki wątku z dwóch lub nawet trzech włókien o różnych kolorach, by osiągnąć większe zróżnicowanie odcieni. Różna trwałość poszczególnych składników szybko ukazała niedoskonałość kombinacji. Ta sytuacja trwała do 1911 r., gdy Gustave Geffroy, dyrektor Manufacture des Gobelins, odnowił repertuar wzorów, włączając doń obrazy malarzy impresjonistów i zmienił technologię przez zastąpienie barwników naturalnych - syntetycznymi. Aby uchronić się przed mimowolnymi odstępstwami od wzoru, wprowadzono nową technikę kartonów "szyfrowanych", która polega na okonturowaniu poszczególnych części rysunku i wpisywaniu umownych numerów, odpowiadającym barwom wełny. Do wykonawcy należy tylko ścisłe trzymanie się schematu, wykluczającego możliwość jakichkolwiek odstępstw. Równocześnie tkacz traci jednak inicjatywę i szansę interpretacji własnych. To co było niegdyś indywidualnym dziełem sztuki, stało się czynnością bierną o charakterze przemysłowym. Wyrób tapiserii nie utrzymał się w żadnym z krajów europejskich, gdzie próbowano ich produkcji. Nie przetrwała żadna z manufaktur założonych przez książąt włoskich. W Hiszpanii powstała w XVIII w. manufaktura królewska, która wsławiła się tkaninami wg kompozycji Goyi. Była to jednak inicjatywa państwowa o zasięgu krajowym, nie oddziałująca na zewnątrz. W La Malgrange k. Nancy książęta lotaryńscy założyli pod koniec XVII w. warsztat kierowany przez tkaczy francuskich; działalność jego trwała bardzo krótko. W Anglii za panowania Karola I produkowano wspaniałe tapiserie w Mortlake, lecz manufaktura została zamknięta wraz z wygaśnięciem dynastii Stuartów. Zakład w Soho utworzony pod koniec XVIII w. miał żywot jeszcze krótszy.