ozdobne pasy jedwabne, przetykane złotymi i srebrnymi nićmi, rzadziej lniane lub bawełniane; noszone do kontusza już w XVII w., rozpowszechnione w XVIII w., stały się charakterystyczną częścią szlacheckiego stroju polskiego. Początkowo za pośrednictwem kupców ormiańskich sprowadzano do Polski pasy perskie i tureckie ze Stambułu. Moda na kontusz i wyroby orientalne sprawiła, że w poł. XVIII w. zaczęto zakładać krajowe wytwórnie pasów zw. persjarniami. Pracowali w nich wyspecjalizowani tkacze sprowadzani ze Wschodu, głównie Ormianie (np. Jan i Leon Madżarscy), później również z Francji (Franciszek Selimand, Szczepan Filsjean). Małe warsztaty i duże manufaktury powstawały najpierw na wsch. kresach Rzeczypospolitej (Stanisławów, Nieśwież, Brody, Buczacz). Największą sławę zdobyła persjarnia w Słucku, działająca aż do poł. XIX w. Dużym ośrodkiem persjarstwa był Kraków, gdzie wyróżniały się pasy z manufaktury Franciszka Masłowskiego, czynnej w latach 1785-1806. Pasy wschodnie i poskie były najczęściej dwuosnowe dwu- lub kilkuwątkowe, tkane splotem prostym wątkowym, ze wzorem fasonowym. Długa część środkowa ok. 4 m, którą owijano się w pasie, nazywa się wciążem, jej dekoracje tworzą poprzeczne paski ornamentalne albo wzór jednolity, np. przypominający łuskę. Najbogaciej są zdobione prostokątne zakończenia pasy ontuszowe, zw. głowami; każde z nich ma dwa jednakowe wielkie motywy gałęzi kwiatowej czy bukietu, mniej lub bardziej stylizowane. Cały pas obrzeża wąska bordiura wypełniona wiciowym ornamentem roślinnym. Zależnie od układu wzoru na wciążu pasy kontuszowe były jednostronne, dwustronne lub czterostronne; można było składać je na pół, nosić na lewej i prawej stronie. W formie i zdobnictwie pasy kontuszowe wywodzą się z pasów wsch., zwłaszcza perskich, lecz różnią się od nich proporcjami poszczególnych części, kompozycja motywów, bardziej różnorodną i delikatniejszą ornamentyką. Na ukształtowanie się typu polskiego pasa kontuszowego wywarło wpływ miejscowe środowisko, a także tkactwo europejskie, głównie francuskie. Aby sprostać zapotrzebowaniu na pasy kontuszowe, sprowadzano je również z Lyonu, gdzie były produkowane wg wzorów nadsyłanych z Polski (np. przez Paschalisa Jakubowicza).