styczeń 2008

Niewielka wystawa w berlińskim Daimler Chrysler Contemporary okazuje się nagle, po podjęciu próby w miarę jednolitej interpretacji, molochem trudnym do ogarnięcia. Poszczególne obiekty są tu ze sobą złączone łatwymi do zerwania cienkimi nićmi powiązań z tytułowymi hasłami „minimalism” i „applied”, a chęć całościowego oglądu czy zrozumienia idei pokazu budzi początkowo wewnętrzny sprzeciw, gdyż grozi nie tyle lekkim „rozmyciem” (co nikogo już dziś nie dziwi i bywa wartością pożądaną), ile momentami niebezpieczną relatywizacją pojęć. Użyty w tytule wystawy termin minimalizm wymyka się wprawdzie już a priori jednoznacznym definicjom, lecz nadal przywołuje w większości z nas dość konkretne i podobne wyobrażenia. Lapidarnie rzecz ujmując, charakteryzują się one redukcją formy do minimum. Organizatorzy – opracowując koncepcję wystawy – na pewno nie mieli na myśli jedynie zdefiniowanego w 1965 roku przez Richarda Wollheima na łamach „Art Magazine” pojęcia minimal art (podając termin w tej wersji, broniono go przed zaszeregowaniem obok wszelkich innych „izmów”). Traktują terminologiczną etykietkę z nonszalancką swobodą, co jednak mieści się w tej definicji minimalizmu, która określa go raczej jako rodzaj tendencji w sztuce, a nie jako ograniczony ramami czasoprzestrzennymi kierunek.

Nic Hess, „E la nave va”, 2006, kolaż na pleksi, w tle Nic Hess „König Gerrit”, 2007, drewno, taśma klejąca, fot. materiały prasowe DaimlerChrysler Contemporary, Berlin

„Panie Stasiu, jak pan myśli, dlaczego oni palmy nie lubią? – „Bo jest inna” – odpowiedział pan Stasiu. Jest coś symptomatycznego w tej krótkiej rozmowie między Joanną Rajkowską, pomysłodawczynią ustawienia sztucznej palmy w centrum Warszawy, a panem, który przeprowadzał jedną z wielu napraw egzotycznego drzewka. Można powiedzieć, że ta zdawkowa, niemal naiwna wymiana zdań dobrze ujmuje sens tego, co przez pięć lat istnienia „Palmy” o niej mówiono i pisano. Przeglądając archiwa prasowe, trudno wskazać jakieś konkrety w dyskusji o projekcie Rajkowskiej, wyznaczyć osie sporu, znaleźć analizy wydarzeń czy teksty krytyczne. Z dosyć licznych prasowych wzmianek dowiadujemy się tylko, że jest „Palma”, że od czasu do czasu wymaga dofinansowania i naprawy, że są jacyś „oni”, którzy z jakiś powodów Palmy nie lubią i „my”, którzy ją lubimy, i że za całym zamieszaniem stoi charyzmatyczna artystka Joanna Rajkowska.
Interpretacji i analiz brakuje nawet w fachowej krytyczno-artystycznej literaturze, a przecież „Palma” w krótkim czasie znacząco wpisała się w pejzaż Warszawy, zyskała sobie miano turystycznej atrakcji i jednego z symboli stolicy, została także włączona w polityczno-społeczne spory. Wydaje się więc, że mogłaby być idealnym pretekstem do dyskusji, chociażby ogólniejszych, na przykład o roli sztuki w przestrzeni publicznej w Polsce. Czyżby administracyjnie niejasny ontologiczny status „Palmy” – w dokumentach ZDM funkcjonuje nie jako dzieło artystyczne, a jako „obiekt niedrogowy” – sprawił, że krytycy wyłączyli drzewko z kręgu swoich zainteresowań?

Joanna Rajkowska, „Palma”, fot. Joanna Rajkowska

Neon wraca do łask. Szerokie zainteresowanie tym często zapomnianym elementem przestrzeni miejskiej, lekceważonym ze względu na skojarzenia z minioną epoką historii Polski i traktowanym jako jej niechciany relikt, rozbudziło się wiosną zeszłego roku. Wtedy właśnie Paulina Ołowska, artystka młodego pokolenia, która zwraca się chętnie w swojej twórczości ku różnym poetykom modernizmu, postanowiła za zyski ze sprzedaży malowanych przez siebie obrazów odnowić neon „Siatkarka”, znajdujący się na jednym z budynków przy placu Konstytucji w Warszawie, a umieszczony tam w 1961 roku jako reklama sklepu sportowego. (...) Ołowska postawiła na rewitalizację, podczas gdy inna artystka, Ilona Karwińska, postanowiła dokonać artystycznej archiwizacji. Fotografowała warszawskie neony – dokumentując je często w ostatnim momencie przed usunięciem z oryginalnej lokalizacji – a zdjęcia zaprezentowała na wystawie w londyńskiej galerii Capital Culture (maj 2007). Zainteresowanie neonami zaowocowało kolejną prezentacją w Londynie (podczas Poland Street Festival w październiku 2007 roku) oraz listopadową wystawą w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie (...). Zainteresowanie tymi starymi iluminowanymi znakami reklamowymi nie jest bezpodstawne. Warszawskie neony to rzeczywiście arcydzieła swojego gatunku – projektowane w latach 50. i 60. przez działających wówczas artystów, zaskakują wyjątkową typografią i umiejętnym spleceniem walorów estetycznych z funkcją użytkową. W latach swojej świetlnej świetności dodawały stolicy prestiżu – jako że neony, począwszy od momentu swojej pierwszej prezentacji na Expo 1910 roku w Paryżu, niemal natychmiast stały się znakiem rozpoznawczym każdej liczącej się metropolii.
Ilona Karwińska, materiały prasowe „Gazety Wyborczej”

Ilona Karwińska, „Warszawskie neony”, Pałac Kultury i Nauki, Warszawa, 10-25.11.2007

Nigdy wcześniej nie widziałam w galerii tylu samotnych mężczyzn w średnim wieku. Nigdy wcześniej nie zaczynałam się zastanawiać nad wystawą od końca, to znaczy rozpoczynając od kwestii recepcji. Nie ma w tym jednak nic zaskakującego, bo to właśnie kwestia odbioru sztuki stanowi klucz do koncepcji wystawy „Seduced: Art and Sex from Antiquity to Now”, odbywającej się obecnie w londyńskiej Barbican Art Gallery.
Poprzez chronologiczne, choć selektywne zaprezentowanie sztuki, której tematem jest seks, autorzy wystawy przybliżyli widzom historię cenzury sztuki erotycznej w kulturze zachodniej. Ambicją kuratorów nie było jednak proste poinformowanie widza. Pozostali oni wrażliwi na specyficzny charakter sztuki erotycznej – na wpisany w nią wymóg prywatności odbioru. Przestrzeń ekspozycji została więc podzielona na niewielkie, precyzyjnie oświetlone gabinety, dające poczucie intymności pomiędzy widzem a obiektem. Zgodnie z tytułem wystawy, widz również został obiektem – obiektem uwodzenia.

k r buxey, „Requiem”, 2002, kadr z filmu wideo, Heather and Tony Podesta Collection, Washington, D.C., © the artist,fot. materiały prasowe Barbican Art Gallery, Londyn

W styczniowym „ARTeonie” ponadto m.in.: relacja Eulalii Domanowskiej z norwesko-polskiego wieczoru performance w Kunsthall w Bergen („Płoną pieniądze”), tekst Karoliny Majewskiej o wystawie „World as a Stage” w londyńskiej Tate Modern („Świat to scena”), artykuł Piotra Bernatowicza analizujący problem stanu wojny, pojawiający się we współczesnej sztuce izraelskiej („Sztuka w cieniu konfliktu”), recenzje Sabiny Czajkowskiej z wystawy Dominika Lejmana w poznańskiej Galerii AT („Ryza A4 w AT”), Katarzyny Jagodzińskiej z prezentacji Marty Deskur w Galerii Starmach („Towarzyskie Jeruzalem Marty Deskur”), Małgorzaty Szyk z retrospektywy Barbary Falender w CRP w Orońsku („Barbary Falender z(a)mysły kamienia”) i Natalii Kaliś z Supermarketu Sztuki („Akademicki off”), a także omówienie przez Dorotę Łuczak książki Marianny Michałowskiej „Obraz utajony. Szkice o fotografii i pamięci” oraz kolejny felieton Filipa Lipińskiego z cyklu „Notatnik nowojorski” („Williamsburg”).