luty 2012

Andrzej Stasiuk pisał kiedyś, że w każdym chłopaku tkwi marzenie bycia gwiazdą rock and rolla. Nie każdemu się jednak udaje, na przykład Stasiuk został pisarzem. Może nie dokładnie rock and roll, ale szerzej pojęta muzyka rozrywkowa coraz częściej kusi artystów, o których zwykło się pisać raczej na łamach „Artforum”, a nie „Rolling Stone”. O tym też kilka słów, bo muzyka w sztukach wizualnych staje się czymś coraz bardziej powszechnym. Kto dziś gra, dlaczego i jak łączy to z działką wizualną?
Relacje muzyka-sztuka można by opisywać na tysiące sposobów, prezentując wspólne dokonania Picassa i Stravińskiego, obrazy Baxta i Benoisa do utworów Erika Satie. Jednak to, co chciałbym opisać, bliższe jest Jeanowi-Michelowi Basquiatowi, który – gdy akurat nie malował i nie oddawał się narkotycznym wycieczkom – grywał w zespole Grey.


Foto: Koncert The BNNT (Konrad Smoleński / Daniel Szwed) w Galerii Arsenał wBiałymstoku, 29.10.2010, fot. Maciej Zaniewski, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

Twórczość Claude Cahun wywarła ogromny wpływ nie tylko na rozwój francuskiego surrealizmu, ale także innych artystycznych formacji okresu międzywojennego. Fakt ten wydaje się odkryciem stosunkowo nowym. Proces odkrywania artystycznych dokonań Francuzki ująć można w ciągu ostatnich 30 lat.
Dzieła z Jeu de Pomme zgromadzone na wystawie w Centre de Imatge w Barcelonie stanowią przegląd całej twórczości artystki, od najwcześniejszych prac datowanych na rok 1911, aż do ostatnich z roku 1954. Cahun przy zastosowaniu niewielkiej liczby środków formalnych osiągnęła efekt zdumiewającej różnorodności. Jej poszczególne wcielenia nigdy nie opierają się na tym samym pomyśle. Przykładem tego jest przestylizowany autoportret artystki z 1927 roku, gdzie z mocno umalowanymi ustami, serduszkami na policzkach, kosmykami włosów zakręconymi na czole oraz napisem „Odbywam trening, nie całuj mnie” („I’m in training, don’t kiss me”) sytuuje się w obszarze stereotypowych wyobrażeń na temat kobiet (przesłodzenie, infantylizm). Graniczący z karykaturą wizerunek kontrastuje z autoportretem datowanym na 1928 rok, w którym ukazane zostało jej podwójne oblicze (odbicie lustrzane). Krótko ścięte włosy, kraciasta marynarka z wysoko postawionym kołnierzem to elementy sugerujące męskość. Dzięki ostremu światłu (zdjęcie wydaje się częściowo prześwietlone) charakterystyka postaci zostaje wyeksponowana. Przypomina raczej młodego mężczyznę – dandysa, nie kobietę.


Foto: Claude Cahun, „Autoportret”, vers 1929, Tirage gélatino-argentique, 24 x 19 cm, Musée des Beaux Arts de Nantes, © RMN / Gérard Blot, courtesy La Virreina Centre de la Imatge Barcelone

Adam Andrzej Fuss: W Twoich najnowszych akrylowych obrazach dominuje abstrakcyjny sznyt. Kontynuacją tychże płócien są obiekty/rzeźby. Znakomita cześć z nich – klocki, łańcuchy, piłka plażowa, hula hop, ringo – pokazywało niedawno Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu na Twojej indywidualnej wystawie. Z czego zostały wykonane te przedmioty/rzeźby?
Marzena Nowak: Sięgnęłam po stal, ponieważ ciężar nadaje przedmiotom pewną świętość, sacrum – trudno taki ciężki przedmiot przekroczyć, poruszyć. Taki przedmiot staje się wtedy pomnikiem niosącym ciężar emocji, wspomnień, skojarzeń, chociaż może wydać się banalny, absurdalny, niezrozumiały, w przestrzeni wystawy staje się autonomiczny.
Adam Andrzej Fuss: Twoje wystawy są konstruowane całościowo, wyjątkowo skrupulatnie poukładane. Prezentowane prace są kruche i delikatne, wydaje mi się, że łatwo zaburzyć ich dźwięk poprzez niefortunne zestawienie.
Marzena Nowak: Każdą wystawę staram się budować bardzo precyzyjnie. Chciałabym, żeby obszar, do którego wchodzi widz, był przestrzenią psychiczną, gdzie umieszczone prace są ze sobą powiązane w sieć znaczeń czy odniesień, ponieważ obiekty, filmy funkcjonują tam jako pojęcia. A widz wchodzi do takiej przestrzeni świadomie przeze mnie prowadzony.


Foto: Marzena Nowak, bez tytułu (rękawiczka), fot. dzięki uprzejmości artystki

Adam Andrzej Fuss: Jaki jest Twój stosunek do medium malarstwa?
Agnieszka Grodzińska: Hm... zmienia się, można powiedzieć, że ewoluuje, pomimo że wciąż poruszam się po tym samym polu. Nie jest jednak tak, że nie mam wątpliwości co do sensu, wagi, jakości. Płótno to lichy materiał, o ściśle określonym rozmiarze. Wielu artystów uważa, że to beznadziejne medium, właśnie poprzez owe ramy. W dodatku coraz częściej deprecjonuje się je w kontakcie z rzeźbą czy instalacją, którą możemy obejść dookoła, w którą dużo łatwiej wpisać to, co tak ostatnio lubimy – kontekst miejsca, zabawy site specific.
Adam Andrzej Fuss: Malujesz cały czas?
Agnieszka Grodzińska: Coraz mniej, więcej wycinam, przyklejam, zestawiam. Pozostając w obrębie tego deprymującego formatu, staram się wyjść gdzieś poza. Przywiązanie do tego medium wynika także z tego, że cenię sobie techniki nieskomplikowane, analogowe i czystą sytuację, w której pomiędzy mną a pomysłem jest jak najmniej przekaźników. Dogmatyk stwierdziłby pewnie, że kartka czy płótno to też przekaźnik, w mniejszy lub większy sposób zniekształcający. Jednak ta materialność, a nawet fizyczna niedoskonałość malarstwa czy rysunku, które jest jednocześnie obiektem, a zarazem jedynie powierzchnią, jednym wymiarem, wydaje mi się niezwykle pociągającą sytuacją.


Foto: Agnieszka Grodzińska, „Echo Park”, Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu, 2011, fot. dzięki uprzejmości artystki i Galerii Sztuki Współczesnej w Opolu

Ponadto w najnowszym „Arteonie” przyglądamy się działaniom duetu artystycznego Allora & Calzadilla, rozmawiamy o londyńskiej Zabludowicz Collection z jej dyrektorką Elizabeth Neilson, recenzujemy bieżące wystawy: Pawła Althemara w berlińskim Deutsche Guggenheim, ,„Enklawę” w CSW Zamek Ujazdowski, „Wspólników” w warszawskim MSN czy prezentację kolejnej odsłony projektu międzynarodowego kolektywu Slavs and Tatars w Gdańskiej Galerii Miejskiej, „Skontrum” w Królikarni. W lutowym „Arteonie” takż recenzje książkowe i stałe rubryki.