Twarz – najłatwiej rozpoznawalny, najbardziej wyeksponowany i tym samym najbardziej wrażliwy element ciała człowieka – będzie tematem najnowszej wystawy czasowej w Pawilonie Czterech Kopuł Muzeum Sztuki Współczesnej. Pokazane zostaną prace blisko dwudziestu artystów z całego świata. Dlaczego, dla kogo i w jaki sposób ludzie na przestrzeni wieków rejestrowali wizerunki własne i cudze? Jakie zagrożenia dla wizerunku niosą dziś rozwój cyfryzacji, cybernetyki i bezkrytyczne korzystanie z nowoczesnych technologii?
Wystawa została zbudowana wokół najważniejszych dla historii twarzy zagadnień: samoidentyfikacji, portretu, maski i twarzy syntetycznej. „Przemierzając kolejne sale i oglądając prezentowane dzieła sztuki, zwiedzający dowiedzą się, w jaki sposób zmieniał się status ludzkiego wizerunku i jak wzrastała społeczna potrzeba jego rejestrowania” – tłumaczy kuratorka Iwona D. Bigos. „Widzowie będą też mieli okazję prześledzić, jak ewoluowały formy jego zapisywania. Wszak twarz może być namalowana, narysowana, wyrzeźbiona, zamaskowana, przebrana, sfotografowana, wyretuszowana, wygenerowana, cyfrowa…”.
Zwiedzający zobaczą autoportrety i portrety trumienne, które gloryfikowały twarz. Maski pośmiertne, które w XIX w. stawały się nierzadko mieszczańskim bibelotem, oraz maski rytualne, opiekuńcze czy taneczne, które zapewniały kamuflaż, ale i zmianę tożsamości. Pokazane zostaną dagerotypy – przykłady pierwszej komercyjnej techniki fotograficznej, która zrewolucjonizowała sposób patrzenia na świat i umożliwiła precyzyjne rejestrowanie wizerunków. Nie zabraknie motywów najbardziej współczesnych, związanych z generowaniem twarzy cyfrowych i syntetycznych. Zaskoczy wielość punktów widzenia.
Ekspozycję otwierają prace nawiązujące do mitu o Narcyzie, młodzieńcu rozpoznającym swoje oblicze w tafli wody: obraz „Narcyz” z warsztatu mistrza włoskiego renesansu Jacopo Tintoretta oraz instalacja konceptualna „Autoportret 2” Krzysztofa Wodiczki, polskiego artysty o międzynarodowym uznaniu. Ich powstanie dzielą cztery stulecia, jednak zestawione razem pozwalają zobaczyć różne konteksty rozpoznania i rejestracji własnej twarzy.
Wśród znanych nazwisk zaproszonych do wystawy twórców na uwagę zasługują m.in. Katarzyna Kozyra, Cindy Sherman czy Natalia LL – wielkie współczesne artystki wizualne. Wielokanałowa instalacja wideo Kozyry „Faces” jest jedną z centralnych prac ekspozycji. Na ogromnych ekranach wyświetlane są nagrania twarzy tancerzy prezentujące skrajne emocje, kręcone z odległości zaledwie kilkudziesięciu centymetrów.
Amerykańska twórczyni Cindy Sherman znana jest ze zdjęć, na których wciela się w rozmaite stereotypowe role. W prezentowanej na wystawie fotografii przebrana w postać klauna przyjmuje manifestacyjne gesty i pozy. Z kolei pokazywane na wystawie maski Natalii LL należą do grupy niezwykle rzadko prezentowanych prac rzeźbiarskich, które odnoszą się do autowizerunku i jego powielania
Duża część wystawy poświęcona jest twarzom cyfrowym i syntetycznym generowanym na podstawie algorytmów przez sztuczną inteligencję. Tu głos zabierają artyści, którzy w swojej sztuce badają wpływ świata wirtualnego na realny. Kwestie poddawania ludzi stałej inwigilacji czy niebezpieczeństwa utraty kontroli nad własnym wizerunkiem podejmują w swoich pracach m.in. Dorota Walentynowicz, artystka zajmująca się fotografią i nowymi mediami, czy James Bridle – artysta, technolog i pisarz, autor bestsellerowej książki „New Dark Age” o technologii, polityce i społeczeństwie. Oboje są autorami tekstów do katalogu towarzyszącego wystawie.
„W dobie rozwiniętej cyfryzacji, kiedy w przestrzeni publicznej rośnie rola sztucznej inteligencji, a twarz stała się najważniejszym nośnikiem identyfikacji osobniczej, wystawa skłania do refleksji nad kondycją współczesnego człowieka i jego zależnością od technologii cyfrowych” – mówi kuratorka Małgorzata Micuła. „Naświetla też aktualne problemy – utraty prywatności w sieci, działania sztucznej inteligencji manipulującej wizerunkami czy generowania syntetycznych twarzy na bazie powszechnie udostępnianych prywatnych zdjęć”.
Artyści i artystki: Zach Blas, James Bridle, Olaf Brzeski, Claude Cahun, Tomasz Dobiszewski, Omer Fast, Weronika Gęsicka, Waldemar Grażewicz, Janes Haid-Schmallenberger, Andrzej Karmasz, Katarzyna Kozyra, Herman Krone, Natalia LL, Stanisław Markowski, Nikodem Nowakowski, Joanna Rajkowska, Cindy Sherman, Katarzyna Szumska, Karolina Szymanowska, Jacopo Tintoretto i warsztat, Dorota Walentynowicz, Andrzej Wasilewski, Gillian Wearing, Anna i Adam Witkowscy, Krzysztof Wodiczko, Jan Stanisław Wojciechowski, Ksawery Wolski oraz twórcy anonimowi.
Wystawie towarzyszyć będzie katalog.
Kuratorki: Iwona D. Bigos i Małgorzata Micuła