„Ja jestem kimś Innym”
Emmanuel Lévinas
Fizyczny ból. Nie można pogodzić się z faktem, że nie oszczędzono nikogo. Nawet dzieci. Tłum oprawców można podzielić na tych, którzy się „tylko” przyglądali, i na tych, którzy pilnowali, by nikt nie uciekł. Byli też tacy, którzy zaganiali ofiary do stodoły. Ale i tacy, którzy zabijali od razu. Bez ostrzeżenia.
Z niedowierzaniem przyjmuje się fakt, że to byli sąsiedzi. Mimo wielu lat badań i licznych zebranych relacji wciąż podawane są różne liczby ofiar. To, co wydarzyło się 10 lipca 1941 roku, wciąż dzieli. Wiadomo jednak, że Żydów w Jedwabnem wymordowano w sposób okrutny.
W 2000 roku Jan Tomasz Gross wydał książkę „Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka”. Nadał jej tytuł za zgodą Agnieszki Arnold, która realizowała wówczas film „Sąsiedzi” (miał premierę 2001 roku), dotyczący wydarzeń z Jedwabnego, i udostępniła mu skrypty przeprowadzonych wywiadów. Zarówno książka jak i film miały bezpośredni wpływ na powstanie wystawy „Sąsiadka”. Tadeusz Rolke do realizacji tego projektu namówił przyjaciela, Chrisa Niedenthala. Wernisaż odbył się w 2001 roku w Galerii Zachęta w Warszawie w 60. rocznicę pogromu w Jedwabnem. Zaprezentowano wówczas czarno-białe fotografie ukazujące Maję, wietnamską sąsiadkę Tadeusza Rolke, odgrywającą zwykłe, codzienne czynności w miejscowościach, w których przed wojną mieszkali Żydzi. Kuratorem cyklu był przez lata Marek Grygiel.
Kuratorki wystawy: Katarzyna Sagatowska, Monika Szewczyk-Wittek