W 2023 roku obchodzimy 50-tą rocznicę ustanowienia Nagrody. Wystawa prac samego Mistrza Jana Cybisa w Galerii Domu Artysty Plastyka, czyli w jego „mateczniku”, nie jest zbiegiem okoliczności.
Jan Cybis to wielki malarz i rysownik, pedagog i publicysta, inicjator i czołowy reprezentant nurtu kolorystycznego w malarstwie lat 30-tych i sztuce powojennej. Urodzony w 1897, zmarł w 1972. Jako współzałożyciel Okręgu Warszawskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, stał się mentorem kolejnych pokoleń malarzy. W rocznicę jego śmierci, w 1973 roku, Okręg Warszawski ZPAP ustanowił Nagrodę Jego imienia, która dzisiaj jest najważniejszym i najbardziej prestiżowym wyróżnieniem w dziedzinie sztuk plastycznych w Polsce. Na wystawie zobaczymy zarówno malarstwo olejne, jak i rysunki, akwarele, szkice, a także pamiątki, takie jak przedmioty należące do Jana Cybisa, jego pędzle, książki, przybory malarskie.
„Koloryści podporządkowali sobie polską sztukę na długie lata, zarówno malarstwo lat 30. jak i sztukę powojenną, spychając z dyskursu społecznego i akademickiego zjawiska sztuki modernistycznej. Niewątpliwie znaczącą rolę odegrał w tym charyzmatyczny przywódca Komitetu Paryskiego, wiodący przedstawiciel koloryzmu, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, samozwańczy „papież” wśród malarzy –- Jan Cybis. Jego postać, dokonania, być może wewnętrzna siła, przekonanie o słuszności i wierność raz obranemu kierunkowi doprowadziły do powołania nagrody jego imienia, w rok po jego śmierci. Dla uczczenia pamięci, oddania hołdu i utrwalenia tego, co zbudował.”
Marta Zielińska (fragment tekstu z katalogu wystawy)
Jan Cybis – przedmioty i pamiątki po artyście
Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu posiada największą w Polsce kolekcję praca Jana Cybisa (1897-1972), wybitnego polskiego malarza urodzonego we wsi Wróblin koło Głogówka na Opolszczyźnie. Zbiór ten liczy obecnie 90 obrazów olejnych i 847 prac na papierze, wykonanych w różnych technikach. Ciekawą i rzadko pokazywaną publiczności częścią opolskiej kolekcji są osobiste rzeczy malarza, które wiele mówią o Cybisie zarówno jako o człowieku, jak i artyście. Większość z nich trafiła do Opola dzięki rodzinie malarza, w znakomitej większości są one darem starszego syna malarza – Jacka Cybisa.
Niektóre z zachowanych przedmiotów, które pokazane zostaną na wystawie w Galerii DAP, odnoszą się do dzieciństwa Jana Cybisa. Grafitowa tabliczka do nauki pisania, jakiej używały śląskie dzieci w końcu XIX i na początku XX wieku, sięga swą historią do czasów, kiedy Cybis uczęszczał do szkoły powszechnej we Wróblinie. To tam w latach 1904-1908 odebrał swą pierwszą, podstawową edukację. Kuferek, w którego wnętrzu wypisano nazwisko Cibis, według tradycji rodzinnej został zabrany przez młodego Jana do Królewskiego Gimnazjum Katolickiego w Głogowie, gdzie w latach 1908-1916 kontynuował naukę.
Jan Cybis był nie tylko malarzem – pisał artykuły o sztuce, zajmował się tłumaczeniami, a pośmiertnie wydane w 1980 roku „Notatki malarskie” świadczą o kunszcie jego literackiego warsztatu. Nie dziwi zatem fakt, że malarza otaczały książki. W zbiorach Muzeum Śląska Opolskiego znajdują się książki z jego prywatnej biblioteczki, z których niewielki wybór zaprezentowany zostanie na warszawskiej ekspozycji.
Ciekawy i najbliżej z twórczością Jana Cybisa związany zespół przedmiotów stanowią przybory malarskie i przedmioty do ustawiania martwych natur. W grupie pierwszej znajdziemy m.in. pędzle i kosz do ich nakładania, kasetę malarską, szpachlę i łyżkę do mieszania zaprawy. W drugiej części tego zbioru znajdują się różnorodne obiekty – zarówno pospolite (np. gliniane dzbany), jak i kunsztowne naczynia, jak rosyjska filiżanka porcelanowa z poł. XIX wieku. I choć artysta nie zajmował się nigdy malarstwem pod kątem tematu, bo – jak sam podkreślał – “jabłko czy głowa, zadanie było to samo”, to jednak do niektórych przedmiotów powracał wielokrotnie, by we właściwy sobie sposób “odczuć je po malarsku”.
