Arcydzieła natury i kunszt nowożytnych technik graficznych, feeria kolorów prezentowanych obiektów w połączeniu z rozmachem królewskiej rezydencji oraz bogactwem otaczającej przyrody zostały wykorzystane do stworzenia niezwykłej, wielowarstwowej opowieści.
Wystawa „Rośliny i zwierzęta. Atlasy historii naturalnej w epoce Linneusza” to wizualna uczta dla miłośników sztuki i interesująca propozycja dla przedstawicieli nauk biologicznych, a dla najmłodszych – wspaniała podróż w głąb egzotycznej dżungli! Wystawę można zwiedzać w godzinach otwarcia pałacu wilanowskiego. Naturalnym wzmocnieniem doznań zmysłowych może być spacer w kwitnących ogrodach otaczających historyczną rezydencję królewską. Dla pasjonatów roślin i zwierząt przygotowano wiele różnorodnych aktywności edukacyjnych.
Unikatowe dzieła sztuki
Na wystawie prezentujemy cenną i unikatową artystycznie kolekcję kilkuset barwnych rycin z przedstawieniami egzotycznych roślin i zwierząt oraz księgi – albumy przyrodnicze. To dzieła sztuki rzadko udostępniane, ponieważ zarówno barwniki użyte do kolorowania rycin, jak i samo podłoże – papier – są bardzo wrażliwe na działanie światła. Prezentowane obiekty pochodzą ze zbiorów Gabinetu Rycin Biblioteki Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Biblioteki Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk, Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz z kolekcji prywatnej. Oprócz nich na wystawie można zobaczyć niezwykły porcelanowy serwis deserowy dekorowany motywami botanicznymi, inspirowany słynnym zestawem „Flora Danica” wyprodukowanym przez duńską królewską Fabrykę Porcelany, a także rzeźbiarskie wazony – finezyjne kreacje roślinne Johanna Joachima Kändlera, wirtuoza miśnieńskiej porcelany.
Wśród eksponowanych dzieł na szczególną uwagę zasługują ryciny z opracowań autorstwa Ulissesa Aldrovandiego, Georges’a Cuviera, François Levaillanta, czy Pierrea-Josepha Redoutégo.
Wspomniane dzieła w pewnym momencie ustaliły wyrafinowany standard i niemal ponadczasowy styl ilustracji przyrodniczej, która pod pewnymi względami wciąż ujawnia przewagę nad fotografią. Badacz, malarz, rysownik, a wreszcie rytownik i kolorysta tworzyli wspólnie precyzyjną, zdecydowaną wypowiedź. Była to komunikacja między ludźmi, wymiana uwag, której nie zna obiektyw, nawet wspomagany sztuczną inteligencją.
Kurator wystawy Krzysztof Radoszek
Kolejną ważną postacią jest Maria Sibylla Merian, artystka, entomolożka i badaczka przyrody. Na wystawie zaprezentowano jednocześnie aż cztery edycje jej najważniejszego dzieła „Metamorphosis insectorum Surinamensium […]”, w którym podsumowała własne badania nad florą i fauną Surinamu.
Prezentujemy dwa egzemplarze z 1705 r. oraz dwa późniejsze wydania dzieła Merian. Podsumowują one dwuletni epizod z życia tej niezwykłej kobiety, która w 1699 r. pozostawiła swoje uporządkowane życie w zamożnym Amsterdamie i wraz z córką ruszyła w podróż do kolonii holenderskiej w Ameryce Południowej – Surinamu. Prowadziła tam samodzielne, niezależne badania nad owadami, pająkami, płazami i roślinami, opisując je i uwieczniając w sporządzanych własnoręcznie, dokładnych, artystycznie dopracowanych akwarelach. Co ciekawe, jeden z albumów z Biblioteki Narodowej należał kiedyś do właścicielki dóbr wilanowskich, Aleksandry z Lubomirskich Potockiej, o czym świadczą odręczny podpis na tytułowej karcie i pieczęć Biblioteki Wilanowskiej.
Marta Gołąbek – opiekunka wilanowskiej kolekcji grafik i rysunków z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, kuratorka organizacyjna wystawy
W Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie od 7 maja 2021 r. można podziwiać łącznie blisko 400 dzieł sztuki – niemal 250 grafik z wizerunkami egzotycznych ryb, ponad 50 oryginalnych wielkoformatowych plansz z przedstawieniami bajecznych ptaków i różnych gatunków roślin, ponad 40 atlasów flory i fauny, w tym 4 edycje najważniejszego dzieła Sibylli Merian, i kilkadziesiąt cennych wyrobów z porcelany.
Nowa odsłona – nowe konteksty
Wystawa, którą można zwiedzać w wilanowskim muzeum, swoją premierę miała w 2020 r. w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie. Teraz doczekała się nowej odsłony.
Wystawa wchodzi w dialog z zabytkowymi pomieszczeniami. Genius loci dawnej rezydencji króla Jana III stanowi wspaniałą oprawę narracji, która łączy dwa fundamentalne dla Wilanowa elementy: świat kultury i świat natury. Ich symbiotyczne funkcjonowanie można kontemplować w zaciszu otaczających pałac ogrodów, a także poszukując tropów fauny i flory w dekoracjach królewskich apartamentów. Cieszymy się z możliwości kontynuacji i rozwoju niezwykłego, cieszącego się zainteresowaniem i uznaniem publiczności projektu.
Paweł Jaskanis, dyrektor Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Cieszymy się, że wystawa prezentowana pierwotnie w Międzynarodowym Centrum Kultury może teraz gościć w Wilanowie. Ekspozycja przypominająca jedną z najważniejszych (a ciągle nie dość dostępną dla publiczności) kolekcję sztuki graficznej, którą szczyci się Kraków, została poszerzona o nowe obiekty i kontekst miejsca. Poprzez tę wystawę chcemy również podkreślić fakt, iż dziedzictwo naturalne, w taki sam sposób jak to kulturowe, jest w równym stopniu nieodnawialnym zasobem nas wszystkich.
Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektorka Międzynarodowego Centrum Kultury
W pałacu wilanowskim, dawnej rezydencji króla Jana III, powstało w 1805 r. pierwsze na ziemiach polskich muzeum sztuki założone przez Stanisława Kostkę i Aleksandrę Potockich. Kolejni właściciele dóbr wilanowskich dbali zarówno o pałac, jak i otaczającą go przyrodę. – Umiejscowienie tej wyjątkowej wizualnej opowieści w kontekście przestrzennym staropolskiego założenia ziemskiego przypomina, że obcowanie z przyrodą od zawsze było dla ludzi doznaniem na wskroś estetycznym, a także wzbogacającym duchowo. Kontakt z naturą gwarantował doskonałe warunki do kontemplacji, odpoczynku i zadumy. Ogrody i parki wilanowskie są niczym palimpsest – przeobrażane w kolejnych stuleciach zmieniały swoje formy i koncepcje. Niezmienna w czasie pozostawała jednak ich funkcja: radość dla oka i azyl od trosk codzienności.
Martyna Sowińska-Pasek vel Paszkowska – współkuratorka wystawy
Dawniej i dziś
Dawne atlasy historii naturalnej łączą naukową potrzebę poznawania i opisywania świata z artystycznym zachwytem nad wspaniałością natury. Współczesny kontekst zrównoważonego rozwoju i rosnącej uważności w relacjach z naturalnym środowiskiem sprawia, że prezentowana w wilanowskim pałacu wystawa nie tylko dostarcza wrażeń estetycznych, lecz także jest punktem wyjścia do głębszej refleksji.
Publiczność może korzystać z rozbudowanego programu edukacyjnego towarzyszącego wystawie; zaplanowano liczne wykłady i warsztaty przyrodnicze, artystyczne, kaligraficzne i kulinarne, spotkania z mistrzami sztuki opowiadania, a także propozycje samodzielnego odkrywania tajemnic przyrody. Program uzupełniają dostępne na stronie internetowej muzeum liczne artykuły popularnonaukowe o badaniach i badaczach przyrody w okresie nowożytnym, o jej opisywaniu oraz odzwierciedlaniu w sztuce.
Autor koncepcji i kurator: Krzysztof Radoszek