Z okazji 80. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego w Kordegardzie, galerii Narodowego Centrum Kultury przy ul. Krakowskie Przedmieście 15 w Warszawie prezentujemy prace graficzne: plakaty, rysunki oraz ilustracje do prasy powstańczej, będące efektem działalności Referatu Graficznego Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Tworzone w czasie okupacji, Powstania Warszawskiego oraz w kolejnych miesiącach po jego zakończeniu w celach mobilizacyjnych i dokumentacyjnych, ukazują wojenne realia życia w stolicy – niemiecki terror, który doprowadził do Powstania, oraz historię tragicznego zrywu. To zaledwie fragment aktywności Referatu Graficznego.
Nie jest znana dokładna lista artystów należących do Referatu Graficznego BIP KG AK, działającego od grudnia 1943 r., wiadomo natomiast, że kierował nim Mieczysław Jurgielewicz, używający pseudonimów Narbutt i prof. Henryk, zaś funkcje jego zastępców sprawowali: scenograf Kazimierz Pręczkowski, ps. Wagner, i grafik Stanisław Tomaszewski, ps. Miedza, który stworzył dużą liczbę plakatów podczas Powstania Warszawskiego.
Na wystawie przywołujemy prace kilku twórców, na których Powstanie odcisnęło swoje piętno. Są one dokumentem – zapisem chwili. W galerii NCK można zobaczyć m. in. plakaty Mieczysława Jurgielewicza i Edmunda Burkego, Stanisława Tomaszewskiego, Henryka Chmielewskiego, prace graficzne i rysunkowe Jurgielewicza, Tomaszewskiego oraz Aleksandra Sołtana, Ludwika Gardockiego i Jana Marcina Szancera. Ekspozycję tworzą również zdjęcia z Muzeum Powstania Warszawskiego, ukazujące plakaty na powstańczych ulicach. Materiałom graficznym i fotografiom towarzyszy wideo, stanowiące zapis fragmentów wspomnień Marcina Szancera pt. „Curriculum vitae” w interpretacji aktora Piotra Tworka. Szancer, który wraz z żoną Zofią pracował dla Referatu Graficznego, zrelacjonował pracę w BIP podczas Powstania, opisując jednocześnie jego przebieg. Wspomnienia artysty potwierdzają, że był także wnikliwym i wrażliwym obserwatorem ludzkich postaw.
Część prac to oryginały pozyskane z Muzeum Niepodległości i Muzeum Warszawy, inne to reprinty. W sumie prezentujemy 36 obiektów i realizację wideo. Dwie prace: plakat z 1944 roku „Do broni w szeregach AK” M. Jurgielewicza i E. Burkego oraz „Kapitulacja II” A. Sołtana są dostępne dla osób słabowidzących w postaci audiodeskrypcji. „Zebrane w galerii Kordegarda prace - mimo ich charakteru propagandowego, użytkowego czy też gorącej dokumentacji z pola walki - zaskakują wysoką rangą artystyczną. Jest to sztuka uboga w obiekty, ale bogata w formę i jakość” – komentuje kuratorka wystawy Agnieszka Bebłowska Bednarkiewicz.
Ekspozycji towarzyszyć będą zajęcia edukacyjne z Zuzanną Koftą. Artystka wizualna i edukatorka poprowadzi warsztaty odwołujące się do historii Wiktorii Goryńskiej ps. Leti – jednej z członkiń Referatu Graficznego, która po Powstaniu została wywieziona do obozu w Ravensbrück, gdzie zginęła w 1945 r. Jej prace nie przetrwały wojny. Bazując na przedwojennej twórczości autorki, własnej wiedzy i wyobraźni uczestnicy postarają się spojrzeć na Powstanie jej oczami. Warsztaty odbędą się 5 i 6 sierpnia, w godz. 10.00 – 12.00. Z kolei w dniach 7 i 8 sierpnia zapraszamy na zajęcia z improwizacji – warsztaty performatywne opierające się na wspomnieniach Jana Marcina Szancera, które poprowadzi Jakub Snochowski - aktor i pedagog teatru.
W ramach finisażu wystawy, 7 września planowane jest spotkanie z prof. Michałem Bilewiczem, autorem głośnej książki „Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości””, podczas którego nawiążemy do dwóch dramatycznych rocznic: Powstania Warszawskiego oraz wybuchu II wojny światowej. Jak społeczeństwo przeżyło traumę wojny? Czy trauma ulega zatarciu? Jaki jest jej wpływ na dalsze losy narodu? To niektóre z pytań, które chcemy postawić uczonemu. Spotkanie poprowadzi kuratorka ekspozycji.
Do wystawy w formie materiału do pobrania, ale również druku rozdawanego w galerii – przygotowaliśmy spacerownik pt. „Krakowskie Przedmieście – epizody powstańcze”, opisujący kilka miejsc wzdłuż Traktu Królewskiego, w których toczyły się powstańcze walki. Spacerownik, prowadzący od kolumny Zygmunta do Pałacu Staszica, zapozna zwiedzających z wojenną historią tego fragmentu Krakowskiego Przedmieścia. Na wspólny spacer powstańczymi śladami zapraszamy 2 sierpnia o godz. 17.00.