W czwartek 5 czerwca 2025 roku o godzinie 18:00 w przestrzeniach Villa Altieri – Palazzo della Cultura e della Memoria Storica (Pałac Kultury i Pamięci Historycznej) w Rzymie zostanie otwarta wystawa indywidualna Marco Angeliniego zatytułowana Przestrzeń Sacrum, Ekologia Integralna (Spazio del Sacro, Ecologia Integrale), kuratorowana przez Fabrizio Pizzuto (asystentka kuratora: Irina Babayan), uzupełniona tekstami krytycznymi autorstwa Claudio Noviello, Marii Laury Perilli, Jana Kozaczuka. Patronem wystawy jest Città Metropolitana di Roma Capitale (Miasta Metropolitalnego Rzym – Stolica).
Wystawa prezentuje nienormatywną i inkluzywną wizję sacrum – wizję, która przekracza granice religijne i zaprasza do dialogu między różnymi tradycjami duchowymi. W dziełach pojawiają się elementy zaczerpnięte z katolicyzmu, judaizmu, islamu, buddyzmu i prawosławia – nie jako statyczne przedstawienia, lecz jako żywe fragmenty wiary, rytuału i pamięci kulturowej. Te elementy są często osadzane w takich materiałach jak żywica, lustra, wyrzucone przedmioty czy taśma magnetyczna, bądź zestawiane z nimi w kontrapunkcie, tworząc formy hybrydowe, które przywołują jednocześnie kruchość i siłę.
Jak pisze Fabrizio Pizzuto:
„Dzieła opierają się na dualizmie: tło pulsuje, przechowuje pamięć, a rozmowa przywołuje elementy. Z tej rozmowy rodzą się figury. (…) Temat religii, potraktowany jako forma myślenia, Angelini podejmuje powoli, lecz z pełną świadomością. W najnowszym cyklu ta tkanka nabiera ciała poprzez obecność ogniw fotowoltaicznych. Moim zdaniem nie są to symbole ani alegorie. To nadal materia – taka, która pochłania i przekształca. Ogniwo przyjmuje światło i oddaje je w postaci energii. Troska o świat mogłaby więc oznaczać właśnie to: wejście w cykl światła. Gest techniczny staje się gestem duchowym i przekształca się w myśl o dobru.”
Próg i obraz
Jak tkanina za sceną, jak płótno z innego materiału, które ujawnia się dopiero wtedy, gdy odwracasz wzrok od środka — gdy obraz zaczyna się wyłaniać — tak właśnie tworzy się tło. Ta faktura pozostaje, jakby była samym upływem czasu. Zaznacza splot rzeczy, a może i przepływ istnienia. To w niej rozplata się myśl, obrazy powracają. Powtarzanie otwiera myślenie. Powtarzanie to akt troski — o spojrzenie, o ideę, o świat. Spontaniczna mantra. Obrazy stają się formułami. A formuły? Bliznami.
Dzieła opierają się na dualizmie: tło pulsuje, przechowuje pamięć, a rozmowa przywołuje elementy. Z tej rozmowy rodzą się figury. Obrazy nie przedstawiają świata — one go wypowiadają. Jak Bóg, który stwarza przez słowo – to słowo, stając się ciałem, jest już aktem stworzenia. A dźwięk planet? To oddech.
Marco Angelini tworzy w cyklach tematycznych. Zagadnienie religii, potraktowane jako forma myślenia, Angelini podejmuje powoli, lecz z pełną świadomością. W najnowszym cyklu ta tkanka nabiera ciała poprzez obecność ogniw fotowoltaicznych. Moim zdaniem nie są to symbole ani alegorie. To nadal materia – taka, która pochłania i przekształca. Ogniwo przyjmuje światło i oddaje je w postaci energii. Troska o świat mogłaby więc oznaczać właśnie to: wejście w cykl światła. Gest techniczny staje się gestem duchowym i przekształca się w myśl o dobru. Ten najwyższy wymiar troski to postawa — przywrócenie człowiekowi świadomości, że życie jest tutaj: w ciele, w krwi, w kościach. Serce, które pojawia się w niektórych pracach, nie podlega stylizacji. Nie jest ikoną. To serce prawdziwe — rozpoznanie tego, co bije, oznacza nieuproszczone podejście. Każde serce jest jednocześnie takie samo i inne. Tak jak Bóg różnicuje wewnętrzną rozmowę w osobistej kontemplacji. Jak każda milcząca analiza — jedyna w swoim rodzaju.
Świat jest wypowiadany, ale za każdym razem na nowo — to w wypowiedzeniu nabiera formy. Dzieła, widziane w ten sposób, stają się rytmem, uderzeniem, wibracją. A powtórzenie? To struktura kontemplacji, która zakotwicza spojrzenie.
Na nowo w centrum stawia się gest pierwotny: patrzenie na coś tak długo, aż zacznie mówić. Aż stanie się progiem.
Fabrizio Pizzuto, Kurator wystawy
Jan Kozaczuk przełożył z języka włoskiego na język polski
Jan Kozaczuk, katalog wystawy,,To światło czyni dzieło/ La luce che fa l'opera":
Marco Angelini, współczesny włoski artysta, bada relację między światłem a materią w swojej abstrakcyjnej twórczości, czerpiąc inspirację z istotnych ścieżek historyczno-naukowych dotyczących ludzkiej percepcji tego zjawiska. W jego pracach światło nie jest jedynie środkiem wyrazu; staje się dynamiczną siłą twórczą, zdolną kształtować i przekształcać rzeczywistość, angażując widza w głębokie, refleksyjne doświadczenie wizualne. W tym kontekście światło działa w sposób duchowy, zapraszając do kontemplacji istoty istnienia, granic percepcji oraz natury czasu.
Angelini czerpie inspirację z koncepcji światła rozwijanych przez filozofów starożytnej Grecji, takich jak Arystoteles i Platon, którzy próbowali odkryć tajemnice światła i widzenia, a także myślicieli średniowiecznych, takich jak Robert Grosseteste (ok. 1168–1253). Dla Grosseteste światło było nie tylko zjawiskiem fizycznym, ale również metafizycznym – twórczą siłą wszechświata. W pracach Angeliniego światło odgrywa centralną rolę, przenikając materię i nadając jej nową jakość, zgodnie z teoriami Grosseteste, według których światło kształtowało wszechświat.
Angelini podejmuje temat światła jako siły przenikającej i kształtującej strukturę dzieła. W jego twórczości światło jest dynamiczne: rozszerza się, mnoży i nadaje formę, zgodnie z zasadą „hoc opus facit” – „to światło tworzy dzieło”. Odwołując się do historycznej fascynacji człowieka „magicznymi” właściwościami światła oraz współczesnego zrozumienia jego podwójnej natury – falowej i korpuskularnej – artysta ukazuje, jak światło nadaje głębię, dynamikę i kształt przestrzeni malarskiej.
Światło nie tylko oświetla powierzchnię obrazu, lecz także przenika i rozciąga materię, jak sugerował Grosseteste. Angelini czerpie również inspirację z rewolucyjnych teorii z początku XX wieku, takich jak teoria kwantowa Plancka i względność Einsteina, które zmieniły nasze postrzeganie światła, czasu i przestrzeni. Jego dzieła stają się mapą rozprzestrzeniania się światła, gdzie materia i energia splatają się jak nici na płótnie, tworząc trójwymiarowy wzór w dwuwymiarowym medium. Wykorzystując różnorodne techniki i materiały – farby akrylowe, klej, nici, złote i srebrne listki, miedziane płyty i panele fotowoltaiczne - Angelini operuje światłem, tworząc efekty wizualne, które zmieniają się w zależności od kąta obserwacji, intensywności światła oraz percepcji widza. Jego obrazy zyskują w ten sposób wielowarstwową strukturę, zapraszając odbiorcę do refleksji nad wpływem światła na postrzeganie rzeczywistości. Światło, zarówno w wymiarze symbolicznym, jak i materialnym, staje się głównym elementem estetycznej refleksji, przekraczając granice fizyczne medium i przekształcając się w metaforę życia, nadziei oraz postępu. Dzieła Angeliniego odzwierciedlają gwałtowne przemiany technologiczne naszych czasów i poruszają temat transformacji energetycznej, proponując złożoną narrację wizualną i konceptualną. Poprzez swoje prace artysta ukazuje witalność i odporność życia, kreując potrzebę oświetlenia przyszłości – nie tylko w kontekście postępu technologicznego, ale także w aspekcie ewolucji społecznej i kulturowej ku bardziej inkluzywnej wspólnocie.
W jego twórczości światło nie jest tylko fizycznym elementem, lecz symbolem poszerzającej się wiedzy, ekologicznej i społecznej świadomości, obejmującej szerokie pojęcie gospodarki cyrkularnej. Światło jako symbol przyszłości podkreśla napięcie między nowoczesnością a zrównoważonym rozwojem, niosąc przesłanie optymizmu i harmonii między człowiekiem a środowiskiem.
Tak jak światło wzbogaca przestrzeń o nowe znaczenia, dzieło staje się nośnikiem idei skierowanej ku ciągłemu doskonaleniu. Dzięki codziennemu zaangażowaniu artysty dostrzegamy przyszłość, w której światło – jako źródło energii i symbol wiedzy – poprowadzi naszą cywilizację ku większej równowadze i odpowiedzialności. Światło w twórczości Marco Angeliniego staje się więc zarówno narzędziem artystycznym, jak i symbolicznym, metaforą duchowego oświecenia oraz siłą nadającą sens i formę istnieniu. Jego dzieła to medytacje nad światłem, czasem i przestrzenią, wykraczające poza granice tradycyjnego malarstwa i poszerzające horyzonty współczesnej sztuki abstrakcyjnej. Nie są jedynie celebracją światła jako elementu wizualnego, lecz głęboką refleksją nad jego znaczeniem jako symbolu oświeconej przyszłości, obejmującej zarówno jednostkę, jak i całą wspólnotę globalną.
Fotografia u góry: Marco Angelini, Dreidel, spin, spin, 2018, fot. Federico Morlupi
Marco Angelini, Cuore ecologico, 2025, fot. Federico Morlupi
Marco Angelini, fot. Federico Morlupi