O, jakże są nieszczelne granice ludzkich państw!
Ile to chmur nad nimi bezkarnie przepływa,
ile piasków pustynnych przesypuje się z kraju do kraju,
ile górskich kamyków stacza się w cudze włości
w wyzywających podskokach! (…)
Tylko co ludzkie potrafi być prawdziwie obce.
Reszta to lasy mieszane, krecia robota i wiatr.
Wisława Szymborska, Psalm, 1976
Granice państwowe powstają poprzez rysowanie linii na mapach w miejscach wskazanych przez tych, którzy są aktualnie przy władzy. Tzw. granice naturalne nie istnieją – mimo że często przebiegają na rzekach czy pasmach górskich. Nie dziwi więc, że artyści i artystki czują potrzebę kwestionowania granic i kontrolujących je organów. W ten właśnie sposób narodził się nurt zwany border art, który jest definiowany jako sztuka powstająca na granicy, wobec granicy, a także przeciwko granicy. Samo pojęcie border art powstało w latach 80. XX w. jako określenie sztuki zorientowanej na tematykę granicy amerykańsko-meksykańskiej. Z czasem termin ten zaczął być stosowany do opisu wszelkich działań artystycznych związanych z granicami.
Celem wystawy „O dzieleniu…”j est prezentacja dzieł sztuki współczesnej oraz tych z XIX w., które z dzisiejszej perspektywy również mogą być przypisane do nurtu border art. Dobór prac wynika z dwóch założeń naszej strategii kuratorskiej. Po pierwsze chodzi o pokazanie sztuki niezwykle aktualnej w dzisiejszych czasach, odnoszącej się do kluczowych wyzwań współczesności i poddającej refleksji granice państwowe w czasach wielkich fal migracyjnych. Twórczość ta zostanie usytuowana w kontekście XIX-wiecznych dzieł, które również poruszają problematykę granic państw narodowych, powstałych w końcu XVIII stulecia. Po drugie interesuje nas kontekst bardziej określony geopolitycznie, a mianowicie koncentrujemy się na tych dziełach sztuki, które odnoszą się do kwestii związanych z granicą polsko-niemiecką po 1990 r., a więc po podpisaniu traktatu granicznego między Polską a Niemcami.
Burcu Dogramaci i Marta Smolińska
O dzieleniu. Sztuka na granicy (polsko-niemieckiej) / About Sharing. Art on the border (Polish-German) / Vom Teilen. Kunst an der (polnisch-deutschen) Grenze.
Artyści i artystki: Taysir Batniji, Erdmann Ludwig Blau, Natalia Brandt, Franciszek Wincenty Faliński, Diana Fiedler, Heike Gallmeier, Maksymilian Gierymski, Artur Grottger, Manaf Halbouni, Jerzy Hejnowicz, Sven Johne, Celina Kanunnikava, Fabian Knecht, Simona Koch, Jerzy Kosałka, Piotr C. Kowalski, Georgia Krawiec, Paweł Kula, Ewa Kulesza, Michael Kurzwelly, Dominik Lejman, Jan Lewicki, Edmund Lindenbaum, Władysław Aleksander Malecki, Christian Manss, Iga Martin, Anne Peschken & Marek Arsky, Paul Pfarr, Antoni Piotrowski, Anna Płotnicka, Sophia Pompéry, Witold Pruszkowski, Sonia Rammer, Carl Gottlieb Rasp, Joachim Richau, Szymon Rogiński, Jadwiga Sawicka, Roland Schefferski, Vitalii Shupliak, Łukasz Skąpski, Roland Stratmann, Paweł Susid, Marc Tobias Winterhagen, Georg Benedikt Wunder.
Kuratorki: Burcu Dogramaci, Marta Smolińska
Zdjęcie powyżej: Paweł Susid, Afryka wschodnia (z cyklu Mapy polityczne), 1982, olej na płótnie, 60 × 70 cm, wł. artysty
Roland Stratmann, Kraj/ Land, 2020, wideo, wł. Artysty
Artur Grottger, Pochód na Sybir, 1866, litografia na papierze tonowanym, 31,8 × 48,2 cm, wł. Muzeum Narodowego w Poznaniu