Prof. Mieke Bal, jedna z najwybitniejszych badaczek kultury o bogatym dorobku akademickim, zaprezentuje się lubelskiej publiczności także jako artystka.
Instalacja wideo oraz fotografie składające się na wystawę nie tworzą linearnej narracji, lecz oferują rozproszone epizody, które – podobnie jak w powieści Cervantesa – są fragmentaryczne, niespójne i wielowarstwowe. Czas przestaje mieć znaczenie, a linearność opowieści jest zastąpiona przez powtarzalne, często bezcelowe działania bohaterów. Zwiedzający są zachęcani, by samodzielnie konstruować historie z elementów instalacji za każdym razem na nowo, odkrywając głębokie związki między przeszłością a teraźniejszością, ponieważ – jak mówi autorka ekspozycji za Françoise Davoine – „dawniej jest dziś”.
Jednym z kluczowych tematów wystawy jest kwestia niemożności opowiedzenia traumy. W wielu epizodach, jak „Jąkanie narracyjne” czy „Bezcelowy altruizm”, bohaterowie próbują opowiadać swoje historie, ale są zamknięci w traumatycznych doświadczeniach. Don Quichotte staje się figurą nie tylko szaleństwa, ale także bezsilności wobec realiów współczesnego świata. Próbuje naprawić zło wokół siebie, ale jego działania często kończą się porażką – nie dlatego, że brakuje mu woli, lecz dlatego, że świat, w którym żyje jest zbyt skomplikowany, by zrozumieć jego szlachetne intencje.
Sztuka dla Mieke Bal staje się narzędziem badawczym, a „myślenie obrazami” pozwala zdiagnozować współczesne problemy (masowe migracje, przemoc, zniszczenie planety), zmusza do zastanowienia się nad nimi i szukania sposobów przeciwdziałania.
Wystawa wykorzystuje koncepcję empatii jako narzędzia do oddziaływania na widza w obliczu traumy i przemocy. Don Quichotte, klasyczny „szalony rycerz”, zostaje przekształcony w „smutnego rycerza”, którego działania stają się wyrazem frustracji i bezsilności wobec cierpienia innych. Bal podkreśla, że pomimo pozornej bezcelowości prób niesienia pomocy, empatia pozostaje kluczowym narzędziem w walce z dehumanizacją.
Mateusz Wszelaki
kuratorki: Małgorzata Gamrat, Elżbieta Błotnicka-Mazur