Koncepcja projektu: dr hab. Iwona Bugajska-Bigos, prof. ANS, dr Anna Steliga, UR w Rzeszowie.
Organizatorzy:
Akademia Nauk Stosowanych w Nowym Sączu Wydział Nauk Społecznych i Sztuki, kierunki artystyczno-projektowe,
Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie,
Współorganizator:
Galeria Sztuki Współczesnej w Przemyślu,
Po odsłonach projektu w Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Szymbarku, Muzeum Ziemi Sądeckiej w Nowym Sączu (niedawne Muzeum Okręgowe), w Kantorówce – Ośrodku Dokumentacji i Historii Regionu – Muzeum Tadeusza Kantora w Wielopolu Skrzyńskim niezwykła ekspozycja, w której zaproszonymi gośćmi, obok środowisk artystyczno-naukowych, są także osoby z niepełnosprawnościami, prezentowana będzie w Galerii Sztuki Współczesnej w Przemyślu, będącej oficjalnym partnerem projektu.
TRZEBA BYĆ… (fragmenty wstępu publikacji pod tym samym tytułem)
Dnia 8 grudnia 1990 roku, w trakcie pracy nad spektaklem „Dziś są moje urodziny”, zmarł scenograf i reżyser, założyciel oraz kierownik Teatru Cricot 2, Tadeusz Kantor – tak 32 lata temu donosiła prasa.
My, inicjatorki Międzynarodowego Projektu Artystyczno-Naukowego. KANTOR. TRZEBA BYĆ… (…), powracamy do tego „najbardziej światowego z polskich artystów i najbardziej polskiego z artystów światowych”. Jeśli nawet 32 lata temu prasa dość lakonicznie żegnała Kantora, to dziś nikt już nie powinien mieć wątpliwości, że w 1990 roku odszedł od nas jeden z najwybitniejszych twórców sztuki XX wieku. Jednak czy łatwo jest wytłumaczyć artystom z innych obszarów kulturowych i narodowościowych lub artystom z najmłodszego pokolenia twórców, a także osobom z niepełnosprawnościami, które wypowiadają się poprzez sztukę, na czym polegał fenomen jego wyobraźni?
Niezaprzeczalnie Kantor był artystą wszechstronnym. Zwykł mawiać o sobie, że „totalnym”. (…) Dla wielu zostanie już na zawsze człowiekiem teatru, a inni „wydzielą” go jako malarza, scenografa, poetę, aktora czy happenera. Wszyscy jednak będą zgodni, co do jednego – w każdej z tych „dyscyplin” myślał obrazami, tylko częściej zamiast farb używał aktorów i rekwizytów. Tak jak różnorodne środki wyrazu stosował Kantor, tak różnorodny zestaw Gości zaprosiłyśmy do tego projektu (…).
Organizatorami projektu są dwa ośrodki akademickie z Polski tj. Akademia Nauk Stosowanych z Nowego Sącza, Wydział Nauk Społecznych i Sztuki, Koło Artystyczno-Naukowe „Piekarnia” oraz Instytut Sztuk Pięknych z Uniwersytetu Rzeszowskiego w Rzeszowie. Partnerami naszego projektu są przede wszystkim: Kantorówka – Ośrodek Dokumentacji i Historii Regionu – Muzeum Tadeusza Kantora (Wielopole Skrzyńskie, Polska), Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora CRICOTEKA (Kraków, Polska), Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach, a także Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu (od 2024 roku Muzeum Ziemi Sądeckiej) i Galeria Sztuki Współczesnej w Przemyślu (Polska).
W projekcie biorą udział goście m.in. z Uniwersytetu Śląskiego (Katowice, Polska), Państwowej Akademii Nauk Stosowanych (Przemyśl, Polska), znaczące zagraniczne ośrodki akademickie i instytucje np. ze Słowacji, Ukrainy, Hiszpanii, a także artyści np. ze Stanów Zjednoczonych, Austrii, Francji czy Łotwy. Na zaproszenie odpowiedziały także ośrodki z twórcami z niepełnosprawnościami. Są to zarówno współpracujące z nami przy wielu wcześniejszych projektach: Warsztat Terapii Zajęciowej MADA z Nowego Sącza, jak i Dom Pomocy Społecznej dla Osób Przewlekle Psychicznie Chorych z Rzeszowa, ale też po raz pierwszy swój głos zabrał Środowiskowy Dom Samopomocy z Sokołowa Małopolskiego.
Artystyczna biografia Tadeusza Kantora to skondensowana historia sztuki współczesnej. Jego twórczość to lekcja prawdziwej awangardy: wierność bezustannej kreacji, ciągły niepokój ryzyka, przekraczanie siebie. Wybór jednej sprawdzonej konwencji to groźba skostnienia, artystyczny oportunizm. Kantor przez cały czas dążył w sztuce do Wielkiej Syntezy. I do dialogu z tak otwartą postawą artystyczną zaprosiłyśmy różnorodnych uczestników projektu.
W naszych macierzystych Uczelniach zadanie zmierzenia się ze sztuką Kantora otrzymali m.in. studenci I roku studiów pierwszego stopnia. (…) Wszyscy Uczestnicy projektu sięgnęli po cały wachlarz działań Mistrza i podjęli się dialogu z jego twórczością. Mimo że rekwizyt, jakim jest parasol kusił pierwszy ze wszystkich (i skusił niektórych do własnych realizacji), to jednak podjęto dyskurs m.in. z projektami architektury niemożliwej, z kolażem, ambalażem, informelem, czy wybranymi elementami teatru tworząc makiety, rekwizyty i niejednokrotnie ożywiając lalki
w animacjach poklatkowych. (…)
Dla polskiej (ale jak pokazuje nasz projekt – nie tylko) sztuki Tadeusz Kantor to ważny twórca – symbol XX wieku. Zapraszamy Państwa serdecznie do dialogu z Mistrzem i do świata artystów, którzy reinterpretują Kantora po swojemu, zgodnie z zasadą Mistrza, że sztuka to bicie się
o wolność, jeśli walki o wolność nie ma, to nie ma sztuki!
dr hab. Iwona Bugajska-Bigos, prof. ANS
dr Anna Steliga, UR w Rzeszowie