Monograficzna wystawa Jana Lebensteina zorganizowana przez Fundację 9/11 Art Space we współpracy z Galerią Piekary.
Jan Lebenstein (ur. 5 I 1930 w Brześciu nad Bugiem, zm. 28 V 1999 w Krakowie) – polski artysta, malarz i grafik. Twórca malarstwa figuratywnego z elementami symboliczno-fantastycznymi, w którym pojawiały się motywy starożytnych mitologii.
Studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1948-1954) pod kierunkiem Artura Nachta-Samborskiego. Niedługo później, w 1955 roku, zadebiutował w warszawskim Arsenale Królewskim. Dołączył do Teatru na Tarczyńskiej Mirona Białoszewskiego, prowadzonego w mieszkaniu poety, gdzie zorganizowano wystawę indywidualną Lebensteina. Malarz pracował wtedy nad Figurami kreślonymi, Figurami hieratycznymi i Figurami osiowymi. W 1959 wyjechał na czterotygodniowe stypendium do Paryża, gdzie otrzymał Grand Prix de Paris na I Biennale Młodych. Od tamtej pory pozostał w stolicy Francji, a w 1971 przyjął obywatelstwo francuskie. Zyskał najwyższe uznanie znakomitego krytyka – Jean’a Cassou, dyrektora Muzeum Sztuki Nowoczesnej – Raymond’a Cogniat, Michela Ragona czy Gérald’a Gassiot-Talabot. Następnie dzieła artysty wystawiały Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Sztokholmie, w Stedelijk Museum w Amsterdamie, we Frick Collection w Nowym Jorku, w Carnegie Institute w Pittsburghu. Ponadto uczestniczył w Documenta II w Kassel, Biennale Sztuki Nowoczesnej w Wenecji i São Paulo. Zapraszano go na wystawy do Mediolanu, Turynu, Rzymu, Brukseli, Nowego Jorku, Oslo i Berlina. Jego twórczość pojawiła się w kolekcjach prywatnych i państwowych na obu kontynentach. W 1976 przyznano mu nagrodę nowojorskiej Fundacji Alfreda Jurzykowskiego. Rok 1987 zaowocował Nagrodą im. Jana Cybisa. 3 maja 1998 został uhonorowany Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski „w uznaniu wybitnych osiągnięć w pracy artystycznej, za zasługi dla kultury polskiej”.
Lebenstein należy do grona najwybitniejszych polskich malarzy i rysowników XX wieku. Za indywidualny fenomen twórcy odpowiada związek jego malarstwa z egzystencjalizmem; ukazywanie ciała ludzkiego w odcieniach ziemistych, kolorystyce jesieni, mającego uprzytomnić odbiorcy jednostkę zniekształconą upływem czasu. Dzieło Jana Lebensteina jest namaszczone poczuciem niepokoju, samotności i degradacji, połączonym z elementami podświadomymi, intuicyjnymi, silnie erotycznymi. Aleksander Wojciechowski napisał o nim: Dla Lebensteina działanie owych „sił pierwotnych, organicznych i zmysłowych” pozostało nadal centralnym zagadnieniem malarskim. Ten specyficzny „biologizm” pojawi się w bestiariuszu, w albumach intymnych zwanych cabinet secret lub carnet intime oraz w obrazach najnowszych (…) Potwory Lebensteina wyrażają symbole życia lub – jak to proponuje Gérald Gassiot-Talabot – symbole instynktu.
Zilustrował księgi biblijne (Księgi Genesis, Księgę Hioba, Apokalipsa św. Jana), Folwark zwierzęcy George’a Orwella, Sanatorium pod klepsydrą Brunona Schulza, nowelę Zdarzenia na brygu Banbury Witolda Gombrowicza. Utrzymywał bliskie i serdeczne relacje z emigracją polską we Francji. Był związany ze środowiskiem Instytutu Literackiego, „Kultury” paryskiej czy redakcją „Zeszytów Literackich”. „Mitotwórca ludzkiej natury” według Konstantego Jeleńskiego, Gustaw Herling-Grudziński określił go „malarzem wiecznego pogranicza”. Jeleński napisał o nim: Sztuka Lebensteina, taka jaka jawi nam się dzisiaj, jest przewrotna i niepokojąca, a lepiej jeszcze powiedziawszy "unheimlich"; termin, który Freud definiuje jako „coś, co powinno było pozostać ukryte, a wypłynęło na powierzchnię”. Dzięki temu, że fantazmaty przeważyły i wypłynęły na powierzchnię, możemy obcować z wyrazem plastycznym niezwykle bogatego i spójnego uniwersum psychicznego. Nie sposób zresztą – i na tym polega też wielka wartość tej twórczości – odróżnić tego, co jest psychiczne, od tego, co jest jego wyrazem, tak umiejętnie bowiem jedno służy drugiemu za pomocą bardzo subtelnej siatki aluzji kulturalnych.
Zdjęcie powyżej: Jan Lebenstein, Axial Figure, 1959, olej akryl, płótno, fot. T. Maryks