Wystawa ta ma na celu oddać hołd talentowi zmarłego w zeszłym roku profesora Ireneusza Walczaka – malarza, rysownika, grafika, pedagoga katowickiej ASP. Prezentowane obrazy pochodzą z różnych okresów twórczości i są tak dobrane, aby ukazać charakterystykę każdego z nich, a jednocześnie podkreślić wspólny dla wszystkich mianownik: nacechowanie niezwykłą osobowością i wizją twórczą artysty.
Walczak dość szybko opanował warsztat malarski do tego stopnia, że posługiwanie się nim nie stanowiło dla niego żadnego problemu. Dlatego też szczególnie mocno skupiał się na tematach, które go osobiście angażowały: wolności na poziomie społeczeństwa oraz jednostki, wieloźródłowej opresji, której doświadcza człowiek, wewnętrznych rozdarć emocjonalnych i cierpień egzystencjalnych, które są jego udziałem. Tropił różne formy zniewolenia, na które nigdy nie dawał przyzwolenia. Pokazywał ideały, do których warto dążyć i stan faktyczny – wstrząsający kontrast, świadczący o ludzkiej bucie i przemocy wobec innych. Apelował o praktykowanie pokoju i szacunku względem drugiego człowieka. Ciało i psychika ludzka są przecież tak wrażliwe na zranienia, a życie bardziej ulotne, niż chcemy przyznać.
Walczak prezentował bardzo analityczny i zaangażowany stosunek do malarstwa. Nie tylko posługiwał się nim jako medium przekazywania swoich refleksji, ale także badał jego granice, możliwości narracyjne i obrazowe. Nadawał obrazom trzeci wymiar, konstruując obrazy skrzynkowe, pokrywał powierzchnię tekstem, aby później na różne sposoby zatrzeć możliwość jego odczytania, zdekomponować motywy i tworzoną przez nie narrację. Co kilka lat zmieniał sposób wypowiedzi, zaskakując odbiorców, przyzwyczajonych do jego poprzedniego stylu. A mógłby malować ciągle tak samo. Miał grono gorących wielbicieli, życzliwych marszandów, zachwyconych kolekcjonerów. Wszyscy oczekiwali tego, co już im się spodobało, a tymczasem Walczak zmieniał swój styl i wystawiał na próbę otwartość ich percepcji. Zaskakiwał, zmuszał do oglądania i myślenia na nowo, nie ustawał w wysiłkach, aby pokazać odbiorcy swoją myśl, często w sposób bezkompromisowy, a nawet brutalny.
Wystawa podzielona jest na okres przed diagnozą onkologiczną, i po niej. W drugiej części na pewien czas głównym tematem stała się choroba, przyniesiony przez nią ból fizyczny i psychiczny, tęsknota za życiem bez choroby, które jest udziałem innych. Malarstwo jako oswajanie terapii, procedur medycznych i lekarskiej nomenklatury. W końcowym okresie rozliczanie się z problemem kruchości ludzkiej egzystencji, stopniowe żegnanie się z kolejnymi obszarami, które wydawały się zawsze tak bardzo ważne, zachwyt witalnością świata, który pozostaje – dla innych.
Dlaczego ta wystawa jest ważna i warto ją obejrzeć? Bo to największa pośmiertna przekrojowa wystawa Ireneusza Walczaka. Zgromadzi kilkadziesiąt obrazów i grafik (głównie obrazów), powstałych na przestrzeni około trzydziestu lat. Są one własnością rodziny zmarłego i to jedyna okazja, aby obejrzeć tę kolekcję. Obrazy te są mądre, intelektualnie ciekawe, choć wymagające (odwołują się do współczesnych kodów kulturowych i historii np. Śląska). W pewnym okresie Śląsk i śląskość znajdowały się w centrum zainteresowania Walczaka. Artysta utożsamiał się z narodowością śląską i cierpiał z powodu nie uznania mowy śląskiej za odrębny język. Z drugiej strony i wczesne i późne prace artysty mają charakter ponadczasowy, głęboko ludzki.
Od strony estetycznej jest to malarstwo bezkompromisowe, nowoczesne, odwołujące się do tradycji światowej awangardy, a równocześnie niezwykle indywidualne. Bardzo piękne, choć w bolesny sposób.
Małgorzata Malinowska-Klimek
kurator wystawy
Fotografia u góry: Ireneusz Walczak ''Sesja (czyli Marina Abramović, Aleksander Rotczenko i ja), 2014
Ireneusz Walczak ''Sesja (czyli Marina Abramović, Aleksander Rotczenko i ja), 2014