ISAAC BASHEVIS SINGER (1904-1991)
Wybitny pisarz, laureat literackiej Nagrody Nobla, urodził się 14 lipca 1904 roku w Leoncinie pod Warszawą jako Icchok Zynger. Był synem rabina. Większość swoich utworów napisał w języku jidysz. Duża część jego twórczości jest związana ze wspomnieniami z Polski, którą opuścił przed II wojną światową. Zmarł 24 lipca 1991 roku w Miami na Florydzie.
Rodzina.
Batszeba Zylberman i Pinkas Mendel Singer, rodzice Icchoka pobrali się w Biłgoraju w 1889 roku. Jego ojciec należał do żarliwych wyznawców chasydyzmu, matka była córką rabina z Biłgoraja. Ich dzieci zgodnie przyznają, że Bóg musiał pomieszać rodzaje w niebie tworząc ojca mężczyzną, a matkę kobietą, nie odwrotnie. Nazywali ich doskonale niedobraną parą. Icchok miał trójkę rodzeństwa. Jego najstarsza siostra Hindełe Ester została później pisarką, przyjmując nazwisko Esther Kreitman. Jego starszy brat Israel Joszua w przyszłości stał się wybitnym pisarzem żydowskim. Mosze, jego najmłodszy brat, został chasydem.
Dzieciństwo.
Gdy Icchok, zwany w domu Iciełe, miał 3 lata rodzina przeprowadziła się do Radzymina. Jego ojciec dostał pracę nauczyciela w jesziwie. Mieszkali tam jednak krótko. Już w 1908 roku przeprowadzili się do Warszawy. Mały Iciełe o ognisto rudych włosach, mlecznobiałej cerze i błyszczących niebieskich oczach urodę odziedziczył po babce – Chanie Zylberman. Ulubionym jego zajęciem było pokrywanie czystych kartek nieczytelnym pismem i rysunkami.
Krochmalna.
W Warszawie rodzina Singerów zamieszkała na ulicy Krochmalnej 10. Pinkas Mendel nie znał języka rosyjskiego, toteż nie mógł oficjalnie być rabinem. Dla mieszkańców kamienic przy ulicy Krochmalnej był nim nieoficjalnie. Decydował o sprawach czystości rytualnej, udzielał rozwodów, rozsądzał spory. Batszeba, piękna i wykształcona kobieta, źle znosiła trud życia w Warszawie oraz rolę rabinowej. Mały Icełe wiele czasu spędzał na balkonie. Widok rozciągał się na ubogą część miasta tętniącą życiem: targujących się handlarzy, okrzyki bawiących się dzieci, żydowskie piosenki dochodzące z gramofonów. Mieszkanie Singerów, biedne i skromne, pozostawało prawie nieumeblowane. W pustym pokoju ojca leżały tylko książki. W sypialni stały dwa łóżka. Jak wspominał później Icchok, jego dom był bardziej domem Boga, niźli człowieka. Świat z Krochmalnej był w jego twórczości źródłem natchnienia. Lata młodości spędzone w rygorystycznym pod względem religijnym domu rodzinnym, który był jednocześnie domem modlitwy i izbą sądowo-rozjemczą, Singer uwiecznił w cyklu opowiadań autobiograficznych Urząd mojego ojca. Icchok uczęszczał do chederu, a później do 1917 roku studiował Talmud pod opieką ojca. Pod wpływem starszego rodzeństwa sięgał również po lektury niereligijne.
Biłgoraj.
W 1917 roku Batszeba z trzynastoletnim wówczas Icchokiem i młodszym Mosze udała się do Biłgoraja, do domu dziadków – Chany Zylberman i Jakuba Mordechaja Zylbermana, który już wówczas nie żył. Decyzja o przeprowadzce została podjęta w obliczu głodu, jaki zapanował w stolicy. Dziesięciotysięczne miasteczko na Lubelszczyźnie było zamieszkane przez około trzy i pół tysiąca Żydów. W biłgorajskim okresie swojego życia, przyszły pisarz, nasłuchał się ludowych powieści i przesądów o demonach i cudach. Miasto to stało się prototypem żydowskiego sztetla. Był to świat nieskażony przez cywilizację, bez kanalizacji i elektryczności. Spotkać tu można było bardzo pobożnych Żydów w chałatach, którzy modlili się trzy razy dziennie zgodnie z codziennym rytuałem ich religii.
Po zakończeniu I wojny światowej jego matka z najmłodszym synem wyjechali do Dzikowa, gdzie Pinkas objął urząd rabina. Icchok pozostał w Biłgoraju. W latach 1918–1920 zaczął pisać wiersze i opowiadania po hebrajsku. Podjął pracę jako nauczyciel. W Biłgoraju pozostał do początku lat dwudziestych. Na parę miesięcy udał się do rodziców. Następnie wyjechał do Warszawy, do której powrócił Israel Joszua po pobycie w Związku Sowieckim. Chcąc sprostać oczekiwaniom ze strony religijnych rodziców, Icchok zapisał się na uczelnię-seminarium Tachkemojni. Nigdy jednak nie podjął w niej nauki.
Związek Literatów i Dziennikarzy Żydowskich .
W 1923 roku Icchok zdecydował się pozostać na stałe w Warszawie. Zrzucił tradycyjny strój żydowski i obciął pejsy. Coraz bardziej pasjonował się literaturą. Tak jak pobyt w Biłgoraju umożliwił mu poznanie prowincji, wraz z jej tradycją i przesądami, tak szerokie kontakty brata Israela Jehoszui Singera, ułatwiły mu styczność z cyganerią tego okresu - artystami, literatami skupionymi w Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich (...). Związek miał swoją siedzibę na podwórzu przy ulicy Tłomackie 13. Niedaleko usytuowana była Wielka Synagoga. Miejsce to Icchok nazwał „świątynią literatury jidisz”. Założony po I wojnie światowej związek cieszył się powodzeniem. Należał do niego każdy ówczesny znaczniejszy pisarz żydowski. Mimo świeckiego charakteru, związek przypominał sztibl, małą chasydzką bożniczkę. Poznał tam takie postacie jak: H.D. Nomberg, Perec Markisz, Aron Cejtlin. Początki twórczości W 1924 roku zaczął pracować jako korektor w „Literarisze bleter”, literackim tygodniku wydawanym w Warszawie w języku jidysz. Tłumaczył na jidysz utwory Knuta Hamsuna, Stefana Zweiga, Thomasa Manna. Na łamach tego czasopisma zadebiutował w 1925 roku opowiadaniem w języku ijdisz Ojf der elter (Na starość). W tym samym roku opowiadanie zdobyło nagrodę pisma, w którym zostało opublikowane. Singer zaczął pisać pod pseudonimem Icchok Baszewis, pochodzącym od imienia matki, Batszeby. Jego utwory pojawiały się też w czasopismach „Di jidisze welt” i „A mol in a jojwl” oraz dziennikach „Hajnt” i „Undzer ekspres”. W 1932 razem z Aronem Cejtlinem zaczął redagować efemeryczne pismo w języku jidisz „Globus”. W nim opublikował w 1933 roku swoją pierwszą powieść Szatan w Goraju, która ukazywała się w odcinkach. W formie książkowej została wydana w roku 1935. Jest to jedyna powieść Baszewisa wydana przed wojną w Polsce.
Emigracja. W 1935 roku opuścił Warszawę. W ślad za bratem wyemigrował do Nowego Jorku.Tam powstawały jego najsłynniejsze powieści: Sztukmistrz z Lublina, Spuścizna, Szosza, Dwór. Jeszcze w tym samym roku rozpoczął pracę w żydowskim dzienniku „Forwerts”. W 1964 roku Baszewis został członkiem Amerykańskiego Instytutu Sztuki i Literatury. Nagrody. Isaac Bashevis Singer był wielokrotnie nagradzany i odznaczany. W 1970 roku zdobył prestiżową nagrodę National Book Award za twórczość dla dzieci. Po raz drugi, ale już za całokształt twórczości, nagrodę tę otrzymał 1974 roku. W 1975 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Rok 1978 przyniósł mu literacką Nagrodę Nobla. Jak dotąd jest to pierwszy i jedyny pisarz spośród twórców w języku jidysz, który otrzymał tę nagrodę.
Twórczość.
Pisarz wydał kilkanaście powieści i zbiorów opowiadań, część w oryginale jako Icchok Baszewis, resztę w przekładach na język angielski. W obszernym dorobku szczególne miejsce zajmują opowiadania. Zdaniem krytyki w nich najpełniej objawia się narratorskie mistrzostwo pisarza. Szczególny rozgłos zyskały opowiadania utrzymane w tonie ludowej baśni, gdzie rzeczywistość miesza się z fantazją, tradycja z nowoczesnością, bluźnierstwo z głęboką wiarą, makabra z humorem, dobro ze złem, a ludzie żyją w niezwykłym świecie rządzonym pozornie przez zjawiska nadprzyrodzone3.Duża część jego twórczości wiąże się ze wspomnieniami z Polski. Odtwarzał zaginiony, żydowski świat z czasów przedwojennych. Źródło weny literackiej Singera często przypisuje się Biłgorajowi i warszawskiej ulicy Krochmalnej.
Pisarz wydał kilkanaście powieści i zbiorów opowiadań, część w oryginale jako Icchok Baszewis, resztę w przekładach na język angielski. W obszernym dorobku szczególne miejsce zajmują opowiadania. Zdaniem krytyki w nich najpełniej objawia się narratorskie mistrzostwo pisarza. Szczególny rozgłos zyskały opowiadania utrzymane w tonie ludowej baśni, gdzie rzeczywistość miesza się z fantazją, tradycja z nowoczesnością, bluźnierstwo z głęboką wiarą, makabra z humorem, dobro ze złem, a ludzie żyją w niezwykłym świecie rządzonym pozornie przez zjawiska nadprzyrodzone3.Duża część jego twórczości wiąże się ze wspomnieniami z Polski. Odtwarzał zaginiony, żydowski świat z czasów przedwojennych. Źródło weny literackiej Singera często przypisuje się Biłgorajowi i warszawskiej ulicy Krochmalnej.