Wojna 1919–1921 wywołała niebywałą mobilizację obywateli młodego państwa polskiego, nie tylko na pierwszej linii frontu, ale także na zapleczu wojny. Jednak, inaczej niż w przypadku Legionów Polskich, jako temat nie wybrzmiała w pełni ani w malarstwie, ani w rzeźbie tego okresu. Najtrwalszy ślad wojennych zmagań z bolszewizmem odcisnęła grafika użytkowa i fotografia dokumentalna – powielane na plakatach, pocztówkach, karykaturach. Dlatego postanowiliśmy opowiedzieć tę historię poprzez fotografię. Ze wszystkich narzędzi ekspresji twórczej właśnie to medium aż do dziś pozostaje najbliższe tematyce wojennej.
Fakt ten symbolicznie podkreśla wpis do księgi inwentarzowej Muzeum Narodowego w Warszawie: w maju 1921 roku muzealna kolekcja wzbogaciła się o 77 fotografii Warszawskiej Agencji Fotograficznej, stanowiących relację z wojny polsko-bolszewickiej. Są na nich dowódcy, żołnierze – w tym kobiety, które dopuszczono do udziału w walce, cywile, świadectwa zniszczenia i zwycięstw. Wiele z tych ujęć, powielanych i publikowanych w prasie, już w Dwudziestoleciu zyskało status ikonicznych.
Chcieliśmy zwrócić uwagę na fotografie będące zapisem osobistego doświadczenia wojny. Dlatego pokazujemy prywatne zdjęcia z albumów sanitariuszek i lekarzy frontowych, pamiątkowe serie wykonywane na zamówienie, zaplecze wojny i fotografie z frontu, w tym niezwykle ciekawe fotografie Jana Zimowskiego i Kazimierza Mitery, a także nigdy dotąd niepokazywane fotografie z prywatnego archiwum Kazimierza Habichta. Wystawa eksponuje różne gatunki: fotografię amatorską i profesjonalną, prywatną i propagandową, reportażową i studyjną, ukazując przy tym zacieranie się granic między nimi.
Istotnym elementem wystawy będą materiały audiowizualne – zachowane fragmenty kronik filmowych oraz dwóch, niezwykle ważnych, bo pochodzących z tej z epoki, filmów fabularnych: Dla Ciebie, Polsko (1920) i Cud nad Wisłą (1921).
Wystawa opiera się na kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie oraz na obiektach wypożyczonych z instytucji, takich jak: Muzeum Fotografii w Krakowie, Archiwum Nauki PAU i PAN (Kraków), Centralnego Archiwum Wojskowego oraz ze zbiorów prywatnych.
Kuratorka: Karolina Puchała-Rojek
Współpraca: Ewa Skolimowska
Ilustracja: Warszawska Agencja Fotograficzna, Żołnierka na posterunku, 1920
Muzeum Narodowe w Warszawie
+48 22 621 10 31, +48 22 629 30 93
Al. Jerozolimskie 3
00-495 Warszawa
13.08.2020 - 15.11.2020