Dwóch artystów i dwie dziedziny sztuki. Malarstwo i film. Obaj niepokorni. Sprzeciwiający się czasom, w jakim przyszło im żyć i kontestujący system, który ich otaczał. Najnowsza wystawa w Fundacji Edwarda Dwurnika zatytułowana „Edward Dwurnik: Portret z natury” przywraca pamięci współpracę artysty ze zmarłym w 2024 roku Andrzejem Szczygłem – scenarzystą i reżyserem filmów dokumentalnych.
Na wystawie zaprezentowane są dzieła Edwarda Dwurnika z lat 70. i 80, ukazujące Polaków epoki PRL-u. Tworzone przez malarza na przestrzeni dwóch dekad obrazy z cykli: “Chwila”, “Sportowcy”, “Podróże autostopem” i “Robotnicy” charakteryzuje różnorodna stylistyka i optyka – od szerokich panoram po zbliżenia na najdrobniejsze szczegóły. W tym zbiorze dominują ludzka twarz i zmartwienia życia codziennego. Wiele prac prezentowanych na wystawie pojawia się w filmach dokumentalnych Andrzeja Szczygła.
Edward Dwurnik i Andrzej Szczygieł poznali się w drugiej połowie lat 70. W 1977 roku reżyser nakręcił pierwszy film poświęcony twórczości Edwarda Dwurnika – „Owoce ziemi”. Tytuł filmu został zapożyczony od kilku wielkoformatowych obrazów Dwurnika ukazujących z lotu ptaka uprawianą przez ludzi ziemię, poszatkowaną na niewielkie kwadraty, ogrodzone siatką uprawne poletka. Materiał do filmu powstał jesienią 1976 roku we wsi Głusk, w której siermiężnym krajobrazie stoją intensywne obrazy Dwurnika. Opowiadają o okrucieństwie czasów i ludziach próbujących przetrwać w trudnej rzeczywistości. Film bada relacje pomiędzy twórcą, jego dziełem i światem zewnętrznym. Nie jest klasycznym dokumentem, lecz zapisem scen zainscenizowanych i zagranych przez kolorowo ubranych i pomalowanych przez artystę ludzi. Wśród mieszkańców Głuska można dostrzec koleżanki i kolegów Edwarda Dwurnika i Teresy Gierzyńskiej ze studiów na warszawskiej ASP: artystów Zofię Kulik, Przemysława Kwieka, Dorotę Wnuk i Daniela Wnuka.
Drugi film prezentowany w ramach pokazu – „Portret z natury” (1983) – jest skonstruowany z obrazów Edwarda Dwurnika oraz piosenki napisanej i nagranej do tego filmu przez Marcina Pydę. Słowa ballady doskonale uzupełniają przedstawione na obrazach sceny, po których przesuwa się oko kamery. Podszyta ironią wizja miasta, o której opowiadają Dwurnik i Pyda, jest groteskowa i zarazem przejmująco prawdziwa. Wyziera z niej izolacja i bierna akceptacja smutnego ludzkiego losu. Film jest portretem polskiego społeczeństwa lat 80. „z natury” – bez upiększania i poprawiania jego niedoskonałej formy.
Trzeci film Andrzeja Szczygła, „Polska Nike” (1987), jest najbliższy formatu dokumentu. Stanowi relację z indywidualnej wystawy Dwurnika w Van Abbemusem w Eindhoven w Holandii. Widzimy w nim sale ekspozycyjne, prace artysty i migawki z otwarcia. Reżyser zaczepia widzów i pyta ich o wrażenia. Po muzeum przechadzają się ogromne ekspresyjne głowy – rzeźby Dwurnika ożywione przez ekipę Szczygła.
Wszystkie filmy Andrzeja Szczygła można zobaczyć w siedzibie Fundacji w soboty: podczas wernisażu 12 kwietnia oraz 26 kwietnia, 10 maja i podczas Nocy Muzeów 17 maja.
Wystawie “Edward Dwurnik: Portret z natury” towarzyszy prezentacja trzydziestu nieznanych fotografii Teresy Gierzyńskiej, która uczestniczyła w powstawaniu filmów „Owoce ziemi” i „Polska Nike”. Zdjęcia planu filmowego wykonane przez wybitną fotografkę, choć mają charakter reporterski, noszą znamiona fotografii artystycznej. Widzimy na nich Edwarda Dwurnika i Andrzeja Szczygła, przebranych w kolorowe chusty mieszkańców Głuska, elementy scenografii, filmowe rekwizyty i naturalny krajobraz mazowieckiej wsi.
Kuratorami wystawy “Edward Dwurnik. Portret z natury” są Pola Dwurnik i Daniel Ożga.