Wystawa z udziałem:
Laury Adel, Magdy Jędry, Nicolasa Grospierre’a, Piotra Pawlaka, Bartosza Radzikowskiego, Zygmunta Rytki, Stacha Szumskiego
Zespół kuratorski:
Emilia Orzechowska, Stach Szabłowski oraz Aleksandra Szwedo (MNWr)
Współpraca kuratorska przy projekcie „Budowla Możliwa_Spotkanie”:
Ryszard W. Kluszczyński
Monumentalne instalacje przestrzenne, ikoniczna postać „Jednonogiego”, cykle malarskie oraz wizjonerskie projekty z pogranicza rzeźby i architektury to tylko niektóre z dzieł Bożenny Biskupskiej, które można będzie zobaczyć na retrospektywnej wystawie w Pawilonie Czterech Kopuł. Artystka od blisko pół wieku rozwija oryginalny język artystyczny. Opowiada w nim uniwersalną historię o egzystencji ukazanej na tle czasu, przestrzeni, przemijania i trwania. Jednocześnie od kilkunastu lat tworzy międzynarodowy ośrodek eksperymentów artystycznych w dolnośląskim Sokołowsku. W wystawie udział wezmą również osoby twórcze, które odnosząc się do ducha tej miejscowości, podejmują dialog z dorobkiem Biskupskiej.
„Spektrum używanych przez Bożennę Biskupską środków wyrazu rozciąga się od malarstwa i rysunku, przez rzeźbę i wielopostaciowe grupy figuralne, po rozbudowane instalacje przestrzenne, filmy wideo, projekty performatywne i interdyscyplinarne” – mówi Stach Szabłowski, współkurator ekspozycji. „Ta różnorodność znajduje odbicie w wystawie, na której zaprezentowano wybór najważniejszych dzieł i cykli zrealizowanych przez artystkę. Znajdziemy wśród nich z jednej strony formy i motywy, które Biskupska rozwija od czasu swego debiutu na przełomie lat 70. i 80. XX wieku, a z drugiej – wizje, które przekraczają horyzont chwili obecnej w stronę przyszłości” – dodaje współkuratorka Emilia Orzechowska, która wraz z Szabłowskim jest autorką koncepcji wystawy.
Widzowie zobaczą różne wersje „Jednonogiego” – najbardziej wyrazistej postaci w twórczości Biskupskiej, która stała się jej znakiem rozpoznawczym. Ta wieloznaczna figura, od lat uobecniana przez artystkę w różnych formatach, materiałach i konfiguracjach, jest uniwersalnym bohaterem egzystencjonalnego dramatu. Na wystawie pokazany zostanie „Jednonogi”: rzeźbiony w betonie i odlany z brązu, monumentalny i w najmniejszym z możliwych rozmiarów, monochromatyczny i malowany czystymi kolorami, a także zwielokrotniony w formie rysunku na papierze, rycia w betonie czy wideo.
Nie zabraknie pracy pt. „Misterium czasu”, z którą w 1984 roku Bożenna Biskupska reprezentowała Polskę na 41. Biennale w Wenecji. To zespół 32 antropomorficznych rzeźb, bliskich formie sarkofagu, ale również kokonu – symbol istnienia rozpiętego między trwaniem i przemijaniem.
Na ekspozycji znajdą się również realizacje malarskie i rysunkowe Biskupskiej, między innymi prace z cyklów „Rysunek rzeźby”, „Wytyczanie obrazu” czy „Klatka wielka”. Zwiedzający zobaczą szkice, rysunki, a także wielkoformatowe, monochromatyczne obrazy, do których tworzenia artystka używa, oprócz farby olejnej, również oleju lnianego, ołówków czy węgla. Powstające w długich cyklach prace stanowią kontynuację rzeźbiarskich projektów artystki, w których mierzy się z takimi problemami jak rytm, powtórzenie, cykliczność, znak, ślad, zapis ludzkiej obecności w czasie i przestrzeni.
Wystawa Bożenny Biskupskiej jest nie tylko platformą prezentacji jej autorskich dzieł, lecz również przestrzenią, którą współdzieli z zaproszonymi osobami twórczymi. Od blisko dwóch dekad przywołuje ducha współpracy i powtarza gest gościnności w Sokołowsku – dolnośląskiej wsi u podnóży Gór Suchych. W 2007 roku wraz z artystą Zygmuntem Rytką i Zuzanną Fogtt zainicjowała tu Międzynarodowe Laboratorium Kultury – jedyną w swoim rodzaju niezależną instytucję, która z czasem wyrosła na fenomen w skali europejskiej. To dolnośląskie uzdrowisko stało się sceną festiwali, pobytów twórczych, spotkań i wymiany między artystami i artystkami z Polski i świata.
Sercem i symbolem tych przedsięwzięć jest gmach Sanatorium Brehmera. Ten wzniesiony w XIX wieku neogotycki monumentalny obiekt posłużył za inspirację dla budowniczych uzdrowiska w Davos rozsławionego przez Tomasza Manna w powieści „Czarodziejska góra” oraz stał się tłem powieści Olgi Tokarczuk „Empuzjon”. Kiedy Biskupska rozpoczynała działalność w Sokołowsku, zabytek był w stanie ruiny, a dziś konsekwentnie remontowany dzięki ogromnemu zaangażowaniu artystki, odzyskuje swoją świetność. Działania realizowane w Sokołowsku zostały przez kuratorów włączone do prezentowanego na wrocławskiej ekspozycji dorobku artystycznego Bożenny Biskupskiej.
Do udziału w wystawie zaproszeni zostali również artyści i artystki, dla których twórczość Biskupskiej i samo Sokołowsko stały się inspiracją do realizacji autorskich projektów artystycznych. Widzowie zobaczą m.in. obiekty fotograficzne i maszynę optyczną Nicolasa Grospierre’a, instalację dźwiękową Piotra Pawlaka uformowaną z zapisów głosu i rytmu bicia serca Biskupskiej, dokamerowy performans choreograficzny Magdy Jędry czy malarsko-rzeźbiarsko-architektoniczną realizację Stacha Szumskiego. W ramach projektu „Artystka i Budowla Możliwa” widz może spojrzeć na Sanatorium Brehmera z punktu widzenia Zygmunta Rytki, zmarłego w 2018 roku wybitnego artysty intermedialnego i współzałożyciela Fundacji In Situ. Na wystawie zaprezentowany zostanie nigdy wcześniej niepokazywany cykl fotograficzny będący zapisem performatywnego, wizualnego opisania Sokołowska przez Rytkę i zarazem stanowiący autoportret artysty wpisującego się w kontekst miejsca.
Ekspozycję zamyka „Budowla Możliwa_spotkanie”. Ta prezentowana w sali immersyjnej Pawilonu Czterech Kopuł multimedialna instalacja powstała jako owoc współpracy Bożenny Biskupskiej z artystami nowych mediów: Laurą Adel i Bartoszem Radzikowskim, pod opieką kuratorską Ryszarda W. Kluszczyńskiego. Realizacja dosłownie przenosi widzów w przestrzeń wyobraźni bohaterki wystawy „Artystka i Budowla Możliwa”.
„Wystawa Bożenny Biskupskiej w Pawilonie Czterech Kopuł Muzeum Sztuki Współczesnej jest kolejną – po Ewie Kuryluk i Magdalenie Abakanowicz, a przed Marią Pinińską-Bereś – retrospektywną ekspozycją, której autorką jest kobieta, znakomita polska artystka. Obcowanie z twórczością Biskupskiej to niepowtarzalna okazja do poznania jej filozofii artystycznej, w której sztuka jest równocześnie zapisem osobistych doświadczeń i narzędziem kreowania sytuacji społecznych” – zachęca Iwona Dorota Bigos, kierowniczka Pawilonu Czterech Kopuł.
Fotografia u góry: Bożenna Biskupska w pracowni,, Sokołowsko, archiwum Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ
Bożenna Biskupska, Upakowanie, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, 2003, archiwum Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ
Bożenna Biskupska, z cyklu Klatka, 2017, archiwum Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ
Bożenna Biskupska, Rysunek rzeźby, 2022, archiwum Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ
Bożenna Biskupska, Rysunek rzeźby, 2022, archiwum Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ
Bożenna Biskupska, Jednonogi, 2023, Międzynarodowe Laboratorium Kultury, Sokołowsko, archiwum Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ
Bożenna Biskupska, Wytyczanie obrazu 0-1, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, 2003, archiwum Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ