Wystawa „Biżuteria nomadów Azji Centralnej. Kolekcja Marii Magdaleny Kwiatkiewicz” ukazuje bogaty i reprezentatywny zbiór ozdób pochodzących z Turkmenistanu, Uzbekistanu i Afganistanu, zgromadzony podczas jej licznych podróży. Azja Centralna to wciąż mało znany region, którego dziedzictwo kulturowe ukształtowały przez tysiące lat różne cywilizacje, kultury i religie, Na dzisiejszą kulturę Azji Centralnej znaczny wpływ miały tradycja koczownicza i wierzenia narodów turkijskich oraz dominujący w tym regionie obecnie islam.
Tradycyjna biżuteria z tego regionu była wykonywana przede wszystkim dla kobiet ze srebra lub białego metalu i tworzyła często zestaw licznych ozdób, które towarzyszyły ich właścicielkom na różnych etapach życia. Poza swoją nadrzędną funkcją zdobniczą, określała status kobiety, jej pozycję w społeczności, a niejednokrotnie pełniła rolę ochronną przed „złym okiem”. Ozdoby z Azji Centralnej wyróżniają się znacznymi rozmiarami, dekoracyjnością i kameryzacją barwnych kamieni takich jak karneole czy lapis lazuli, a także zróżnicowaną ornamentyką opartą na motywach geometrycznych i roślinnych. Masywne, srebrne ozdoby stanowiły zabezpieczenie wielopokoleniowej rodziny i pełniły rolę pewnego kapitału, który można było zawsze w ciężkiej sytuacji wymienić na żywność lub inne dobra niezbędne do życia. Obecnie dominującą część produkcji biżuterii stanowią uboższe wyroby z białego srebrzonego metalu, zdobione szklanymi paciorkami.
Do najcenniejszych obiektów prezentowanych podczas wystawy należy m.in. imponująca swoim rozmiarem i wysoką jakością wykonania ozdoba o sercowatym kształcie – asyk, będąca jedną z najbardziej charakterystycznych form biżuterii turkmeńskiej. Według tradycji była ona mocowana na końcach warkoczy spływających wzdłuż pleców i miała chronić kobiety zamężne i zapewnić im szczęście. Ciężka i masywna ozdoba jest zdobiona typowym dla biżuterii Tekke stylizowanym ornamentem roślinnym i kameryzowana owalnymi karneolami. Innym cennym i niezwykle rzadko spotykanym w kolekcjach muzealnych i prywatnych obiektem jest ceremonialny, masywny naszyjnik bukau, zbudowany ze sztywnej obręczy, na której zawieszona jest duża i ciężka wieloboczna plakieta z ażurowymi i złoconymi ornamentami.
W rolę kuratorki wystawy wcieliła się Karolina Krzywicka, historyczka sztuki, menadżerka kultury, kustoszka w Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie. Dopełnieniem wystawy biżuterii etnicznej będą fotografie z podróży do Turkmenistanu autorstwa Marii Magdaleny Kwiatkiewicz, właścicielki kolekcji.
Zdjęcie: Naszyjnik ghologej Afganistan, Pasztunowie, 2 poł. XX w. srebro, biały metal, szkło, fot. Alicja Iwańska
Naszyjnik z amuletnicą, Uzbekistan, 1 poł. XX w.