Trzydzieści filmów o kobietach stworzonych przez kobiety, bogactwo tematyczne i szeroka reprezentacja artystek z kilku kontynentów. Wystawa Bez mistrza, bez pana. Ruchomy obraz i feministyczne tworzenie światów otworzy się w piątek 12 maja 2023 roku w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Kiedy latem zeszłego roku kuratorki Hila Peleg i Erika Balsom otworzyły wystawę No Master Territories. Feminist Worldmaking and the Moving Image w bodaj najważniejszej berlińskiej galerii prezentującej sztukę współczesną, Haus der Kulturen der Welt. Nie minął rok, a jej warszawską odsłonę zobaczymy w Muzeum nad Wisłą. Opiekunką ekspozycji ze strony MSN-u jest Magda Lipska.
Jak mówi jedna z kuratorek, Hila Peleg: „Bez mistrza, bez pana. Ruchomy obraz i feministyczne tworzenie światów to wystawa, która prezentuje filmy o kobietach tworzone przez kobiety. Publiczność zobaczy także fotografie i dokumenty towarzyszące prezentowanym filmom”.
Erika Balsom dodaje: „Wybrane prace mają podkreślić różnorodność i obfitość tej sfery praktyki filmowej. Wystawa nie jest podzielona na odrębne sekcje – widzowie nie mają z góry ustalonej trasy, którą powinni podążać, są swobodnie prowadzeni przez różnorodne tematycznie prace”.
Wystawa Bez mistrza, bez pana. Ruchomy obraz i feministyczne tworzenie światów zaprezentuje filmy powstałe głównie w latach 70., 80. i 90. To różnorodne stylistycznie prace, których wspólnym mianownikiem jest przynależność do gatunku non-fiction – filmu niefabularnego, który obejmuje zarówno dokumenty, jak i film eksperymentalny, sztukę wideo, film edukacyjny, a także docu-fiction (film dokumentalny z elementami fikcji). Zazwyczaj do ich tworzenia używano zupełnie innych metod produkcji niż tych stosowanych w przemyśle filmowym, stawiając nacisk na pracę kolektywną czy eksperymentalne formaty.
Jaki motyw spaja filmy wybrane na wystawę w MSN-ie? To twórcze poszukiwanie nowego języka wizualnego, który mógłby oddać różne doświadczenia i przekroczyć dotychczasowy sposób przedstawiania kobiet, zazwyczaj podporządkowany męskiemu spojrzeniu i męskiej przyjemności. Jak wskazuje Gundula Schulze, bohaterka prezentowanego na wystawie filmu Helke Misselwitz Aktfotografie, dla którego punktem wyjścia był wydany w 1978 roku poradnik dla fotografów-amatorów dotyczący kobiecych aktów: „Obraz kobiecego piękna tworzony dla publiczności nie jest prawdziwy. Jest to iluzja. A kobieta, która go współtworzy, jest na nim oddana, nie ma z nim nic wspólnego, bo jej codzienność (…) jest tak naprawdę zupełnie inna”.
Symboliczną matronką wystawy jest Trinh T. Minh-ha – pochodząca z Wietnamu reżyserka, pisarka i teoretyczka kina. To ze zbioru jej esejów zapożyczony został angielski tytuł wystawy No Master Territories, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „terytoria bez pana/mistrza”. Fraza ta przywołuje obraz pana i niewolnika, odnosząc tematykę wystawy do kolonialnego wyzysku i niewolnictwa. Wybrzmiewa w nim również sposób widzenia świata, który jest wolny od podziału na osobne konkurujące ze sobą terytoria. Trinh T. Minh-ha odrzuca „mistrza” – wszechwiedzący autorytet – który zdominował powojenny świat kina, by oddać pole twórczości inspirowanej kobiecym aktywizmem, często kolektywnej, powstałej we wzajemnej współpracy.
Wystawa nie dąży tworzenia historii kina kobiet w miejsce historii kina mężczyzn. Siłą napędową prezentowanych na niej praktyk artystycznych jest marzenie o radykalnej przemianie i odrzucenie autorytetu przyjętych norm. Zobaczymy na niej prace twórczyń, które traktują obrazy tworzone za pomocą kamery nie tylko jako sposób wchodzenia
w relację ze światem, ale także narzędzie do jego przekształcania.
Partnerem ekspozycji jest Festiwal Filmowy Millennium Docs Against Gravity. W stołecznej Kinotece od 12 do 21 maja w ramach 20. edycji festiwalu w sekcji „Bez mistrza, bez pana" będzie można oglądać pokazy towarzyszące wystawie.
Artystki: Peggy Ahwesh; Helena Amiradżibi-Stawińska; Marjorie Beaucage i Rebecca Belmore; Ann Carney i Barbara Phillips; Gardi Deppe, Barbara Kasper, Brigitte Krause, Ingrid Oppermann
i Tamara Wyss; Maya Deren; Katherine Dunham; Sara Gómez; Grupo Chaski (María Barea, Fernando Barreto, Fernando Espinoza, Stefan Kaspar, Alejandro Legaspi); Krystyna Gryczełowska; Gwendolyn; Ana Victoria Jiménez; Barbara Hammer; Mona Hatoum; Sandra Lahire; Robin Laurie i Margot Nash; Nalini Malani; Barbara McCullough; Helke Misselwitz; Tracey Moffatt; Zora Neale Hurston; Gunvor Nelson i Dorothy Wiley; Newsreel (Bev Grant
i Karen Mitnick Liptak); Han Ok-hee; Paper Tiger Television (Nicole Cousino, Sarah Lewison, Julie Wyman); Letícia Parente; Alice Anne Parker (Severson); Claudia Schillinger; Gundula Schulze Eldowy; Delphine Seyrig; Esfir Shub; Milica Tomić; Agnès Varda; Joyce Wieland
Kuratorki: Erika Balsom, Hila Peleg
Opiekunka ze strony Muzeum: Magda Lipska
Pierwsza edycja wystawy pod tytułem No Master Territories. Feminist Worldmaking and the Moving Image odbyła się w Haus der Kulturen der Welt w Berlinie od 19 czerwca do 28 sierpnia 2022 roku.
