Projekt „Antypodręcznik. Jak zbudować niewidzialne miejsce” wykorzystuje sztukę jako narzędzie do pracy z lękami i traumami, łącząc zaproszonych twórców i twórczynie, pacjentów i personel Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku.
Zakłada tymczasowe zawieszenie standardowych reguł i procedur postępowania na terenie placówki. Częścią tego procesu jest przekroczenie sposobu funkcjonowania instytucji totalnej, w której oddziela się terapeutów od pacjentów, wytyczając granicę pomiędzy tym, co uznawane za normalne, i tym co podlega medykalizacji i równocześnie wykluczeniu z przestrzeni społecznej z zakorzenionymi w niej kategoriami użyteczności i produktywności.
Jednym z istotnych elementów współpracy podejmowanej w ramach projektu jest kryterium a-hierarchiczności zachęcające do wymieniania się kompetencjami i uczenia od siebie nawzajem. Wątek ten wpisuje się w tytułowe pojęcie antypodręcznika, sygnalizujące działania wymykające się opisowi, nakierowane na proces, pobudzenie kreatywności i samoświadomości, nastawione na budowanie tymczasowej wspólnoty zamiast tworzenia obiektów w ramach tradycyjnie rozumianych działań plastycznych wchodzących w skład standardowych metod terapeutycznych.
Antypodręcznik jako neologizm wyrażający niemożność sformułowania jednej metody pracy z psychiką w kryzysie podkreśla znaczenie aktywności artystów i artystek podjętych in – situ, bez ambicji całościowego, systemowego ujęcia, zakorzenione w konkretnej sytuacji i czasie.
Tłem dla realizowanych działań jest zabytkowa architektura instytucji. Budynki poszczególnych oddziałów i otaczający je park zostały potraktowane jako soczewki skupiające osady przeszłości, kondensujące uciszane głosy, zapomniane historie. W architekturze kompleksu szpitalnego, jak w każdym starzejącym się organizmie, w którym pełno zatorów, napięć, bólów reumatycznych i śladów po dawnych kontuzjach, znaleźć można wiele opustoszałych pomieszczeń, labiryntowych korytarzy, nieczynnych klatek schodowych, drzwi zamkniętych na kłódki, pustych szafek, nieużywanych przedmiotów, nieczytelnych napisów wydrapanych na murze otaczającym teren szpitala.
Wykorzystanie architektury szpitala jako narzędzia do pracy z pamięcią pacjentów i pacjentek, ujawnia ambiwalencje wpisaną w tytułowe niewidzialne miejsce z jednej strony rozumiane jako instytucja zepchnięta na marginesy społecznej widzialności, z drugiej bezpieczna przestrzeń wewnętrzna, której budowanie wpisane jest w proces powrotu do równowagi psychicznej.
artyści: Paweł Błęcki, Jagoda Dobecka, Magdalena Franczak, Jolanta Jastrząb, Natalia Kopytko, Barbara Kubska, Dominik Ritszel, Paweł Szeibel, Karolina Grzywnowicz
kuratorka: Marta Lisok