Projektowanie przestrzeni oraz procesu kształcenia, czyli architektura i edukacja. Wystawa, dawne i współczesne projekty szkół, spacery architektoniczne, sanatorium dla pracownic i pracowników oświaty, warsztaty, dyskusje. Wszystko w czasie gorącego sporu o przyszłość edukacji publicznej w Polsce. Pod hasłem „Jak robić szkołę?” rusza 13. edycja festiwalu „Warszawa w budowie 13”.
Tegoroczna odsłona wydarzenia – tradycyjnie skupiającego się na architekturze w wybranym jej aspekcie – poświęcona będzie trendom projektowania przestrzeni dla edukacji. Kuratorami „Warszawa w budowie 13” są Szymon Maliborski i Paweł Brylski, obaj związani z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Przygotowana przez nich edycja kontynuuje tradycję festiwalu „Warszawa w budowie”: z jednej strony aktywnie włącza się w komentowanie bieżących spraw, a z drugiej pozostaje wydarzeniem poświęconym projektowaniu miasta. To ostatnie jest dla Muzeum istotne także w kontekście powstającej właśnie przy placu Defilad nowej siedziby MSN.
Wystawa i liczne wydarzenia towarzyszące 13. edycji WWB przybliżą rozmaite praktyki architektoniczne na tle przemian miasta i będą zaproszeniem do dyskusji o sposobach kształcenia i potrzebnych zmianach procesu edukacji. Zespół przygotowujący festiwal chce wskazać na wyzwania i prognozy dotyczące architektury oraz życia szkół oraz pomoc w opracowaniu scenariuszy działań dla instytucji i osób, a także „narzędziowników” dla nauczycielek i nauczycieli.
Tytułowe pytanie zadajemy w momencie wzmocnionego przez pandemię kryzysuw oświacie. Zdajemy sobie jednak sprawę, że problemy wywołane niedoborem miejsca, kadr, środków albo politycznymi napięciami zdarzały się wielokrotnie wcześniej i różnorako sobie z nimi radzono. Obok pytania Jak robić szkołę? stawiamy również pytanie dla kogo i po co ta szkoła? Jak zmieniać modele pedagogiczne, jak przekierować ją z podawania wiedzy na wspomaganie kompetencji?
Szymon Maliborski
Festiwal rozpoczęło wydarzenie pod nazwą Sanatorium dla Pracownic i Pracowników Oświaty (16–28.08), w ramach którego nauczycielki i nauczyciele pracują nad własnymi mocnymi stronami i uczą się technik dbania o swój dobrostan, niebawem ruszą weekendowe spacery architektoniczne dla wszystkich osób zainteresowanych historycznymi i współczesnymi budynkami szkolnymi (od 5.09 przez dziewięć kolejnych weekendów) i prezentowany online cykl filmów „Pani od plastyki” (emisja w mediach społecznościowych Muzeum). W piątek 8.10 w Muzeum nad Wisłą otworzy się wystawa towarzysząca „Warszawa w budowie 13”, uzupełniona jak zwykle bogatym programem spotkań, dyskusji i działań dodatkowych.
Ekspozycja i program towarzyszący mają skłaniać do namysłu nad tym, jakiej edukacji potrzebujemy w przyszłości i jakie cechy powinna mieć mieszcząca ją architektura. Wybrane realizacje historyczne i współczesne będą punktem wyjścia do rozmowy o roli szkoły w procesie budowania kompetencji społecznych, jak również pretekstem do zapytania o rolę szkoły w społeczności lokalnej. „Projektowanie i edukowanie to dyscypliny wybitnie zespołowe” – zaznaczają kuratorzy. Do współpracy przy 13. edycji „Warszawa w budowie” zaprosili Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Biuro Urbanistyki m.st. Warszawy, Związek Nauczycielstwa Polskiego, liczne ekspertki i specjalistów. Festiwalowymi konsultantami w kwestiach edukacji są Justyna Suchecka, Przemysław Sadura i Ewa Radanowicz, a w zakresie architektury m.in. Maria Sołtys, Michał Pszczółkowski, Grzegorz Piątek i studia architektoniczne, które projektują dla edukacji. Część programu dla młodzieży realizowana będzie razem z Zuzą Karcz, młodą artystką poruszającą kwestie dobrostanu psychicznego osób w procesie edukacji oraz sytuacji uczennic i uczniów LGBT+, a pisarz i grafik Marcin Wicha we współpracy z Maciejem Chodzińskim przygotuje instalację „Oświata – Oświecenie – Oświetlenie”, skupiającą się na historycznej roli edukacji i metaforze nauczania jako rozświetlania mroku. W ramach festiwalu odbędzie się też muzealna konferencja poświęcona relacjom szkoły i muzeów oraz roli przestrzeni w edukacji (Forum Edukatorów Muzealnych, 15 i 29.10).
Na wystawie zobaczymy prace m.in. Karoliny Wojtas, Jaśminy Wójcik, Anny Grzymały, Pauliny Włostowskiej, Marcina Chomickiego i Justyny Wencel. Co zupełnie nowe, elementem tej wystawy będzie też… druga wystawa, a dokładniej: 10 gotowych scenariuszy czekających na realizację, czyli przygotowany przez Sebastiana Cichockiego oraz Helenę Czernecką pilotażowy projekt współpracy artystycznej „Formy podstawowe”. Zespół kuratorski wraz z zaproszonymi artystkami i artystami – m.in. Pawłem Althamerem, Sharon Lockhart czy Goshką Macugą – przygotował 10 instrukcji przygotowania wystawy i do współpracy zaprosił 10 szkół, których społeczności będą te wskazówki realizować, najpierw przy wsparciu pracownic i pracowników Muzeum, potem samodzielnie. „Formy podstawowe” powstały dzięki współpracy MSN z Edukacyjną Fundacją im. Romana Czerneckiego i są nowym projektem, który realizowany będzie cyklicznie.
Podczas Festiwalu odbędzie się też premiera najnowszej książki przygotowanej przez Wydawnictwo MSN: „Witaj w świecie bez architektów” Jakuba Szczęsnego (na rynku od 22.10). Autor Domu Kereta i popularyzator projektowania zawarł w niej opowieść o dziełach anonimowych budowniczych, na przykładzie których pokazuje nam etyczny wymiar architektury i znaczenie kontekstu oraz warunków zastanych w procesie projektowania.
„Warszawa w budowie” to festiwal konsekwentnie używający zagadnień architektonicznych i historycznych do stawiania aktualnych pytań. Nie inaczej będzie w tym roku.
Zadaniem wystawy jest nie tylko diagnozowanie trudności, ale przede wszystkim szukanie rozwiązań i strategii naprawczych. Szkoła to społeczeństwo w soczewce. Od tego, jaka będzie szkoła, zależy to, kim będziemy.
Paweł Brylski