W 1892 r., w czasie wystawy mającej na celu zebranie funduszy na budowę pomnika nagrobnego dla Maurycego Gottlieba, obraz pozostawał własnością rodziny malarza. Następnie znalazł się w kolekcji bogatego kupca galicyjskiego Emila Beresa, który był bliskim przyjacielem artysty. Po jego śmierci obraz odziedziczył jego syn, doktor prawa Rudolf Beres. Dr. Beres posiadał największą w Krakowie kolekcję obrazów Maurycego, którą wystawiał w stworzonej przez siebie galerii w willi przy ul. Sienkiewicza 18. W 1945 roku obraz, wraz z kilkoma innymi dziełami sztuki, został przez niego sprzedany. Dzieło opuściło Polskę, będąc w kolekcji państwa Pinhasa i Helleny Schoenberg.
Kolejnymi właścicielami obrazu byli Eliezer i Tamala Lewin w Savyon, którzy udostępnili go na wystawę monograficzną w Muzeum Narodowym w Krakowie w 1991 roku. Obraz pozostawał w ich kolekcji do marca 2021.
Izaak Gottlieb, ojciec artysty, był zwolennikiem asymilacji i tak też wychowywał swoje dzieci. W roku 1872 Maurycy wyjechał do Wiednia, gdzie miał rozwijać swój talent malarski, pobierając nauki w tamtejszej Akademii. Zafascynowany, modnym wówczas, historyzmem, rozpoczął naukę u prof. Wurzingera. W wiedeńskim Belwederze, na jednej z wystaw, miał okazję zobaczyć obrazy Jana Matejki. Rejtan obudził w Maurycym pragnienie bycia „polskim artystą“ i tworzenia polskiego malarstwa narodowego. W 1873 roku zwrócił się do Matejki z prośbą o przyjęcie go do grona uczniów. W tym samym roku Maurycy Gottlieb wstąpił do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. Prezentowany obraz powstał w „Majsterszuli“ Matejki zapewne w roku 1874 i wykazuje silne nawiązania do twórczości Mistrza.
W centralnej części płótna widoczny jest fragment pierwotnie planowanej kompozycji. Widoczne są lekko zarysowane nagie ręce i tors kobiety w pozycji półleżącej. Koncepcja, zapewne za namową Matejki, została zmieniona. Ostatecznie młody artysta przedstawił zadumanego władcę, który lewym ramieniem otacza kobietę, której strój wskazuje na ich bliską zażyłość. Kobieta, siedząc u stóp monarchy wspiera się na oparciu jego fotela i spogląda z dołu na umiłowanego. W lewej dłoni trzyma pismo z królewską pieczęcią. Możliwe, że to akt nadania jej szlachectwa (Barbara Giżanka, na krótko przed śmiercią ostatniego Jagiellona, otrzymała z jego rąk tytuł szlachecki).
W tle za kotarą majaczy portret kobiety w renesansowym stroju. To zapewne portret żony monarchy, jego największej miłości – Barbary Radziwiłłówny. Według przekazów Barbara Giżanka (ok. 1550-1589) była łudząco podobna do Radziwiłłówny. Ciesząc się olbrzymimi wpływami u króla, stała się jego ostatnią faworytą. Niektóre plotki głosiły, że po śmierci Katarzyny Habsburżanki (trzeciej żony), Zygmunt August planował poślubić właśnie ją. Podobno jedynym powodem, dla którego do ślubu nie doszło, była śmierć króla.
Mimo młodego wieku, Maurycy wykazał się zarówno wielką wprawą warsztatową, jak i dojrzałością artystyczną. Obraz ma spójną kompozycję i prezentuje mistrzowskie wyczucie barwy. Maurycy Gottlieb poszukując swojej tożsamości narodowej wybrał pracownię Jana Matejki. Artysta tworzył wówczas dzieła poświęcone historii Polski. Niezaprzeczalnie Zygmunt August i Barbara Giżanka stanowi obiekt klasy muzealnej, który jest ważnym dziełem dla polskiej historii sztuki.
Wybrana bibliografia:
– Pamiątka odsłonięcia pomnika Maurycego Gottlieba, Kraków 1892, s. 32, nr 25 (Zygmunt August z Barbarą w objęciach, własność rodziny);
– Katalog wystawy pamiątkowej dzieł Maurycego Gottlieba, Muzeum Narodowe w Krakowie, marzec 1932, s. 11, nr kat. 82 (Zygmunt August i Giżanka, własność dr. R. Beresa, Kraków);
– Maurycy Gottlieb, 1856-1879, Commemorative Exhibition on the Occasion of the Centennial of his Birth, II – III 1956, The Bezalel National Museum, Jerozolima, 1956, no. 1 (il.);
– Maurycy Gottlieb 1856-1879. 39 reproductions of the artist’s paints, Tel Aviv, 1961, tabl. nr 7 (il. czarno-biała);
– Słownik Artystów Polskich i obcych w Polsce działających, Warszawa 1975, t. II, s. 428;
– Z. Sołtysowa, Dzieło Maurycego Gottlieba (w:) „Rocznik Krakowski“, Ossolineum, Kraków 1976, t. 47, s. 152, il. s. 160, nr 10;
– (kat.) Maurycy Gottlieb, 1856-1879, Meisterwerke, red. Georg Heuberger, Muzeum Żydowskie, Frankfurt n. Menem, 1991, s. 79;
– (kat.) Maurycy Gottlieb 1856-1879, Muzeum Narodowe w Warszawie 19 VIII – 20 X 1991, s. nlb, nr kat. 3 (Zygmunt August i Giżanka, ok. 1874, własność Eliezer Lewin w Savyon);
– N. Guralnik, In the Flower of Youth. Maurycy Gottlieb 1856-1879, Tel Aviv Museum of Art 1991, s. 21, il. s. 117;
– J. Malinowski, Maurycy Gottlieb, Arkady, Warszawa 1997, s. 81;
– J. Malinowski, Malarstwo i rzeźba Żydów Polskich w XIX i XX w. Warszawa 2000, s. 28;
– A. Yass-Alston, Żydowscy kolekcjonerzy dzieł sztuki między wojennego Krakowa. Adlof Schwarz, Rudolf Beres, Seweryn Gottlieb – postaci, które odeszły w niepamięć historii, (w:) Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, nr 35, Kraków 2017, s. 276, 277.
W 1892 r., w czasie wystawy mającej na celu zebranie funduszy na budowę pomnika nagrobnego dla Maurycego Gottlieba, obraz pozostawał własnością rodziny malarza. Następnie znalazł się w kolekcji bogatego kupca galicyjskiego Emila Beresa, który był bliskim przyjacielem artysty. Po jego śmierci obraz odziedziczył jego syn, doktor prawa Rudolf Beres. Dr. Beres posiadał największą w Krakowie kolekcję obrazów Maurycego, którą wystawiał w stworzonej przez siebie galerii w willi przy ul. Sienkiewicza 18. W 1945 roku obraz, wraz z kilkoma innymi dziełami sztuki, został przez niego sprzedany. Dzieło opuściło Polskę, będąc w kolekcji państwa Pinhasa i Helleny Schoenberg.
Kolejnymi właścicielami obrazu byli Eliezer i Tamala Lewin w Savyon, którzy udostępnili go na wystawę monograficzną w Muzeum Narodowym w Krakowie w 1991 roku. Obraz pozostawał w ich kolekcji do marca 2021.
Izaak Gottlieb, ojciec artysty, był zwolennikiem asymilacji i tak też wychowywał swoje dzieci. W roku 1872 Maurycy wyjechał do Wiednia, gdzie miał rozwijać swój talent malarski, pobierając nauki w tamtejszej Akademii. Zafascynowany, modnym wówczas, historyzmem, rozpoczął naukę u prof. Wurzingera. W wiedeńskim Belwederze, na jednej z wystaw, miał okazję zobaczyć obrazy Jana Matejki. Rejtan obudził w Maurycym pragnienie bycia „polskim artystą“ i tworzenia polskiego malarstwa narodowego. W 1873 roku zwrócił się do Matejki z prośbą o przyjęcie go do grona uczniów. W tym samym roku Maurycy Gottlieb wstąpił do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. Prezentowany obraz powstał w „Majsterszuli“ Matejki zapewne w roku 1874 i wykazuje silne nawiązania do twórczości Mistrza.
W centralnej części płótna widoczny jest fragment pierwotnie planowanej kompozycji. Widoczne są lekko zarysowane nagie ręce i tors kobiety w pozycji półleżącej. Koncepcja, zapewne za namową Matejki, została zmieniona. Ostatecznie młody artysta przedstawił zadumanego władcę, który lewym ramieniem otacza kobietę, której strój wskazuje na ich bliską zażyłość. Kobieta, siedząc u stóp monarchy wspiera się na oparciu jego fotela i spogląda z dołu na umiłowanego. W lewej dłoni trzyma pismo z królewską pieczęcią. Możliwe, że to akt nadania jej szlachectwa (Barbara Giżanka, na krótko przed śmiercią ostatniego Jagiellona, otrzymała z jego rąk tytuł szlachecki).
W tle za kotarą majaczy portret kobiety w renesansowym stroju. To zapewne portret żony monarchy, jego największej miłości – Barbary Radziwiłłówny. Według przekazów Barbara Giżanka (ok. 1550-1589) była łudząco podobna do Radziwiłłówny. Ciesząc się olbrzymimi wpływami u króla, stała się jego ostatnią faworytą. Niektóre plotki głosiły, że po śmierci Katarzyny Habsburżanki (trzeciej żony), Zygmunt August planował poślubić właśnie ją. Podobno jedynym powodem, dla którego do ślubu nie doszło, była śmierć króla.
Mimo młodego wieku, Maurycy wykazał się zarówno wielką wprawą warsztatową, jak i dojrzałością artystyczną. Obraz ma spójną kompozycję i prezentuje mistrzowskie wyczucie barwy. Maurycy Gottlieb poszukując swojej tożsamości narodowej wybrał pracownię Jana Matejki. Artysta tworzył wówczas dzieła poświęcone historii Polski. Niezaprzeczalnie Zygmunt August i Barbara Giżanka stanowi obiekt klasy muzealnej, który jest ważnym dziełem dla polskiej historii sztuki.
Wybrana bibliografia:
– Pamiątka odsłonięcia pomnika Maurycego Gottlieba, Kraków 1892, s. 32, nr 25 (Zygmunt August z Barbarą w objęciach, własność rodziny);
– Katalog wystawy pamiątkowej dzieł Maurycego Gottlieba, Muzeum Narodowe w Krakowie, marzec 1932, s. 11, nr kat. 82 (Zygmunt August i Giżanka, własność dr. R. Beresa, Kraków);
– Maurycy Gottlieb, 1856-1879, Commemorative Exhibition on the Occasion of the Centennial of his Birth, II – III 1956, The Bezalel National Museum, Jerozolima, 1956, no. 1 (il.);
– Maurycy Gottlieb 1856-1879. 39 reproductions of the artist’s paints, Tel Aviv, 1961, tabl. nr 7 (il. czarno-biała);
– Słownik Artystów Polskich i obcych w Polsce działających, Warszawa 1975, t. II, s. 428;
– Z. Sołtysowa, Dzieło Maurycego Gottlieba (w:) „Rocznik Krakowski“, Ossolineum, Kraków 1976, t. 47, s. 152, il. s. 160, nr 10;
– (kat.) Maurycy Gottlieb, 1856-1879, Meisterwerke, red. Georg Heuberger, Muzeum Żydowskie, Frankfurt n. Menem, 1991, s. 79;
– (kat.) Maurycy Gottlieb 1856-1879, Muzeum Narodowe w Warszawie 19 VIII – 20 X 1991, s. nlb, nr kat. 3 (Zygmunt August i Giżanka, ok. 1874, własność Eliezer Lewin w Savyon);
– N. Guralnik, In the Flower of Youth. Maurycy Gottlieb 1856-1879, Tel Aviv Museum of Art 1991, s. 21, il. s. 117;
– J. Malinowski, Maurycy Gottlieb, Arkady, Warszawa 1997, s. 81;
– J. Malinowski, Malarstwo i rzeźba Żydów Polskich w XIX i XX w. Warszawa 2000, s. 28;
– A. Yass-Alston, Żydowscy kolekcjonerzy dzieł sztuki między wojennego Krakowa. Adlof Schwarz, Rudolf Beres, Seweryn Gottlieb – postaci, które odeszły w niepamięć historii, (w:) Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, nr 35, Kraków 2017, s. 276, 277.