Obraz Franciszka Żmurki - odnoszący się do dawnego, na poły legendarnego zwyczaju, wedle którego feudalny pan mógł spędzić pierwszą noc ze świeżo poślubioną żoną swego poddanego - określany był dwoma różnymi tytułami. Spowodowało to pewne zamieszanie i błędne mniemanie, że artysta namalował dwa obrazy - jeden z tytułem Z czasów feudalnych, drugi Ius primae noctis. Po dokładnym porównaniu oryginalnego obrazu z wszystkimi starymi fotografiami, prześledziwszy dokładniej informacje podane w różnych publikacjach, wydaje się, że błąd ów wywodzi się z monografii Żmurki pióra Kazimierza Daniłowicza-Strzelbickiego. Autor nie tylko wprowadził nowy tytuł, czyli rzeczone Ius primae noctis, ale również podał dwie daty - 1892 i 1894 - sugerując tym samym, że chodzi tu o dwa różne obrazy, podczas gdy wszystkie zdjęcia pokazują wciąż tę samą kompozycję. Warto też wspomnieć o fotografii pracowni artysty reprodukowanej w tymże opracowaniu, na której wyraźnie widać "nasz" obraz oprawiony w efektowną ramę.
Właściwy, zapewne autorski tytuł to Z czasów feudalnych, tytuł pod jakim obraz był pokazany w grudniu 1892 roku na wystawie w warszawskim Salonie Krywulta w Warszawie. Niemal natychmiast po tej wystawie artysta wysłał go na organizowaną w Chicago Kolumbijską Wystawę Światową, otwartą od 1 V do 3 X 1893 roku. Obraz z tytułem The Feudal Law pokazany był pod szyldem "Society of Polish Artists" jako jeden z sześciu obrazów Żmurki (pozostałe wymienione w katalogu wystawy to: A Lady in Fur, Childern’s Heads, Pieta, Evening Song oraz Uder the Influence of Hasheesh). Niemal wszystkie pozostały w USA, przynosząc artyście wysokie uznanie. W prywatnej kolekcji amerykańskiej pozostała też kompozycja Z czasów feudalnych, rozsławiona jeszcze przez reprodukcje w powystawowym albumie "Art and Architecture". Teraz - jako jedno z najbardziej znanych w świecie dzieł Franciszka Żmurki - obraz wrócił do kraju. I nadal przyciąga uwagę - treścią i anegdotą, atmosferą zmysłowości połączonej z oczekiwaniem i lękiem, dekoracyjnością kompozycji, bogatą scenerią, świetnie poprowadzonym światłem wydobywającym delikatność i miękkość ciała młodej kobiety, a także wysmakowanym, harmonijnym kolorytem.
Obraz wymieniony, opisany i reprodukowany, m.in. w:
- World’s Columbian Exposition 1893. Oficial Catalogue. Part X. Departament K. Fine Arts,. Edited by the Departament of Publicity and Promotion, Chicago 1893, s. 175, nr kat. 121 [The Feudal Law];
- W. Walton, Art and Architecture. World’s Columbian Exposition MDCCCXCIII. Official Ilustrated Publication, Philadelphia [1893], s. 74, il. na s. 75 [The Feudal Law];
- Z. Sarnecki, Franciszek Żmurko, "Tygodnik Ilustrowany" 1900, I półrocze, nr 4 z 27 (15) stycznia 1900, s. 62, il. na s. 64 [Prawo feudalne];
- K. Daniłowicz-Strzelbicki, Franciszek Żmurko, Monografie artystów polskich, Warszawa 1902, s. 55, il. na s. 21 [tu jako Ius primae noctis; z błędną datą 1894]; il. na s. 62 [fotografia pracowni artysty, obraz widoczny na sztalugach];
- Wł. Prokesch, Franciszek Żmurko, Współczesne malarstwo polskie, t. I. nakładem J. Czerneckiego w Wieliczce, Kraków, 1911, s. 13 [Ius primae noctis];
- M. Płażewska, Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880-1906), Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, T. X, Warszawa 1966, s. 415 [dotyczy wystawy grudniowej 1892; Z czasów feudalnych];
- Franciszek Żmurko 1859-1910, Katalog wystawy, Muzeum Mazowieckie w Płocku, Płock 1978, s. 9, 28, 29; Prace zaginione nr kat. III/48 [Z czasów feudalnych], III/76 [Ius primae noctis].
Z CZASÓW FEUDALNYCH - PRAWO FEUDALNE - IUS PRIMAE NOCTIS - THE FEUDAL LAW, przed grudniem 1892
olej, płótno
160 x 197,5 cm
sygn. p.d.: F Żmurko | 18[92]
Na odwrocie, na płótnie pieczątka wiedeńskiej firmy produkującej podobrazia malarskie "W. KOLLER & CO | NACHFOLGE | IN WIEN | Mariahilferstrasse 33 | Silberne Medaille"
Ponadto - zabezpieczone i przeniesione na tekturkę - resztki zniszczonej drukowanej nalepki z częściowo tylko czytelnym tekstem: ... position ... U.S.A | ... mbian ... | ... No ... | ... la companie de Sb ...| ... transportant a C ... | ... ovie Marschalkow ... 123.
Domyślać się można, że była to nalepka warszawskiej firmy przewozowej, odpowiedzialnej za transport obrazów na Wystawę Kolumbijską w Chicago (patrz niżej).
Na krośnie zetlała, zachowana szczątkowo nalepka celna.
Obraz Franciszka Żmurki - odnoszący się do dawnego, na poły legendarnego zwyczaju, wedle którego feudalny pan mógł spędzić pierwszą noc ze świeżo poślubioną żoną swego poddanego - określany był dwoma różnymi tytułami. Spowodowało to pewne zamieszanie i błędne mniemanie, że artysta namalował dwa obrazy - jeden z tytułem Z czasów feudalnych, drugi Ius primae noctis. Po dokładnym porównaniu oryginalnego obrazu z wszystkimi starymi fotografiami, prześledziwszy dokładniej informacje podane w różnych publikacjach, wydaje się, że błąd ów wywodzi się z monografii Żmurki pióra Kazimierza Daniłowicza-Strzelbickiego. Autor nie tylko wprowadził nowy tytuł, czyli rzeczone Ius primae noctis, ale również podał dwie daty - 1892 i 1894 - sugerując tym samym, że chodzi tu o dwa różne obrazy, podczas gdy wszystkie zdjęcia pokazują wciąż tę samą kompozycję. Warto też wspomnieć o fotografii pracowni artysty reprodukowanej w tymże opracowaniu, na której wyraźnie widać "nasz" obraz oprawiony w efektowną ramę.
Właściwy, zapewne autorski tytuł to Z czasów feudalnych, tytuł pod jakim obraz był pokazany w grudniu 1892 roku na wystawie w warszawskim Salonie Krywulta w Warszawie. Niemal natychmiast po tej wystawie artysta wysłał go na organizowaną w Chicago Kolumbijską Wystawę Światową, otwartą od 1 V do 3 X 1893 roku. Obraz z tytułem The Feudal Law pokazany był pod szyldem "Society of Polish Artists" jako jeden z sześciu obrazów Żmurki (pozostałe wymienione w katalogu wystawy to: A Lady in Fur, Childern’s Heads, Pieta, Evening Song oraz Uder the Influence of Hasheesh). Niemal wszystkie pozostały w USA, przynosząc artyście wysokie uznanie. W prywatnej kolekcji amerykańskiej pozostała też kompozycja Z czasów feudalnych, rozsławiona jeszcze przez reprodukcje w powystawowym albumie "Art and Architecture". Teraz - jako jedno z najbardziej znanych w świecie dzieł Franciszka Żmurki - obraz wrócił do kraju. I nadal przyciąga uwagę - treścią i anegdotą, atmosferą zmysłowości połączonej z oczekiwaniem i lękiem, dekoracyjnością kompozycji, bogatą scenerią, świetnie poprowadzonym światłem wydobywającym delikatność i miękkość ciała młodej kobiety, a także wysmakowanym, harmonijnym kolorytem.
Obraz wymieniony, opisany i reprodukowany, m.in. w:
- World’s Columbian Exposition 1893. Oficial Catalogue. Part X. Departament K. Fine Arts,. Edited by the Departament of Publicity and Promotion, Chicago 1893, s. 175, nr kat. 121 [The Feudal Law];
- W. Walton, Art and Architecture. World’s Columbian Exposition MDCCCXCIII. Official Ilustrated Publication, Philadelphia [1893], s. 74, il. na s. 75 [The Feudal Law];
- Z. Sarnecki, Franciszek Żmurko, "Tygodnik Ilustrowany" 1900, I półrocze, nr 4 z 27 (15) stycznia 1900, s. 62, il. na s. 64 [Prawo feudalne];
- K. Daniłowicz-Strzelbicki, Franciszek Żmurko, Monografie artystów polskich, Warszawa 1902, s. 55, il. na s. 21 [tu jako Ius primae noctis; z błędną datą 1894]; il. na s. 62 [fotografia pracowni artysty, obraz widoczny na sztalugach];
- Wł. Prokesch, Franciszek Żmurko, Współczesne malarstwo polskie, t. I. nakładem J. Czerneckiego w Wieliczce, Kraków, 1911, s. 13 [Ius primae noctis];
- M. Płażewska, Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880-1906), Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, T. X, Warszawa 1966, s. 415 [dotyczy wystawy grudniowej 1892; Z czasów feudalnych];
- Franciszek Żmurko 1859-1910, Katalog wystawy, Muzeum Mazowieckie w Płocku, Płock 1978, s. 9, 28, 29; Prace zaginione nr kat. III/48 [Z czasów feudalnych], III/76 [Ius primae noctis].