wymiary: 21.8 x 28.3 cm,
ołówek, papier
Rysunek dwustronny - szkice do obrazów
awers:
PRZYSIĘGA HETMANA BOHDANA CHMIELNICKIEGO W PEREJESŁAWIU NA PODDAŃSTWO ROSJI, studia do obrazu, przed 1886
ołówek, papier, 21 x 28,7 cm (w świetle passe-partout)
sygn. p.d.: JM (monogram wiązany)
po lewej napis inną ręką: do Chmielnickiego

Dwa szkice, umieszczone - jeden nad drugim - po tej stronie karty, to różne warianty rozwiązania kompozycji przedstawiającej scenę ugody zawartej w Perejasławiu 18 stycznia 1648 pomiędzy starszyzną kozacką z Bohdanem Chmielnickim a Wasylem Buturlinem, wysłannikiem cara Aleksego I. Chmielnicki złożył wówczas przysięgę poddającą Ukrainę jurysdykcji Moskwy, w zamian otrzymując buławę hetmańską, zapewnienie o autonomii Ukrainy i potwierdzenie dawnych przywilejów kozackich. Według przekazów, Chmielnicki składając tę przysięgę płakał, tak też namalował go Matejko na swoim obrazie (olej na desce; w zbiorach prywatnych). Nasze szkice rejestrują pierwszy pomysł artysty - postać Chmielnickiego umieszczona jest tu jeszcze po prawej stronie kompozycji. W ukończonym obrazie jest inaczej - hetman stoi po lewej a wręczający mu buławę Buturlin po prawej stronie. Znane są jeszcze i inne szkice do tego obrazu; kilka z nich przechowywanych jest w Domu Jana Matejki w Krakowie a jeden w Galerii Obrazów we Lwowie.

Porównaj, m.in.:
- K. Sroczyńska [red.], Matejko. Obrazy olejne. Katalog, Warszawa 1993, s. 221-222, nr kat. 257, il. na s. 221 (obraz olejny);
- E. Micke-Broniarek, Matejce w hołdzie... W stulecie śmierci artysty Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie 1993, s. 120, 121, nr kat. 22, il. 22, 22a;
- G. Dergaczowa, Dzieła Jana Matejki ze zbiorów Lwowskiej Galerii Obrazów, [katalog wystawy] Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, Przemyśl 1989, s. 13, nr kat. 41, il.

rewers:
SZKIC SCENY HISTORYCZNEJ
ołówek, papier21,8 x 28,3 cm (w świetle passe-partout)
po prawej napis obcą ręką: czasy Kazim Jagiellończyka
ponadto napisy: - p.g.: 26; p.d.: 60

Choć napis na rysunku sugeruje, że jest to szkic do jakiejś sceny z czasów Kazimierza Jagiellończyka, to jednak trudno połączyć rysunek z którymś z obrazów odnoszących się do tego okresu. Szkicowy zamysł kompozycyjny - z charakterystyczną postacią rosłego mężczyzny schodzącego po schodach i wznoszącego w górę miecz oraz sylwetką stojącego za nim duchownego - wydaje się być natomiast wykorzystany w obrazie przedstawiającego Świętego Ludwika, króla francuskiego, wybierającego się na wyprawę krzyżową (1876; olej, deska; Muzeum Okręgowe w Toruniu).

Porównaj, m.in.:
- K. Sroczyńska [red.], Matejko. Obrazy olejne. Katalog, Warszawa 1993, s. 144-145, nr kat. 167, il. na s. 167 (obraz olejny);
- E. Micke-Broniarek, Matejce w hołdzie... W stulecie śmierci artysty Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie 1993, s. 172, nr kat. 82, il.;
- A. Kroplewska-Gajewska, Malarstwo i rzeźba polska od końca XVII wieku do 1939 roku. Katalog, Toruń 2003, Muzeum Okręgowe, s. 180, il. na s. 181.