Artysta wykonał szereg dzieł związanych z postacią Samuela Zborowskiego. Ten żyjący w XVI wieku hetman kozacki był winien śmierci Andrzeja Wapowskiego. Matejko poświęcił temu wydarzeniu płótno namalowane w 1861 roku Zabicie Wapowskiego w czasie koronacji Henryka Walezego. Za tą zbrodnię hetman został wygnany z kraju. Schronienie znalazł na dworze Stefana Batorego w Siedmiogrodzie. Po wyborze Batorego na króla Polski, Zborowski, nie bacząc na ciążący na nim wyrok, powrócił do kraju. Hetman nie był jednak wiernym sługą króla, a wręcz zawiązał spisek na życie monarchy. Za namową Habsburgów Zborowski samowolnie wyprawił się na tereny tureckie, niszcząc przy tym dobra należące do Jana Zamoyskiego i doprowadzając do pogorszenia się stosunków między Koroną a sułtanem. Groźba wojny z Turcją oraz próba obalenia króla sprawiły, że Jan Zamoyski podjął, za przyzwoleniem Batorego, bezprecedensową jak na owe czasy, decyzję o odwieszeniu wyroku jaki ciążył na Zaborowskim za zabicie Wapowskiego. Około 1860 r. Matejko wykonał dwie niewielkie akwarele, znajdujące się obecnie w zbiorach Domu Matejki w Krakowie, zatytułowane Jan Zamoyski idący obwieścić wyrok śmierci Zborowskiemu oraz Samuel Zborowski prowadzony na śmierć. Prezentowany szkic odnosi się do późniejszej historii związanej z Samuelem Zborowskim. Mianowicie po ścięciu hetmana, rodzina Zborowskich wniosła skargę na samowolne działanie Zamoyskiego, które uznano za naruszenie i zagrożenie wolności szlacheckich. Dopiero dwa lata po śmierci króla Stefana Batorego uchwalono ustawę, która precyzowała sposób prowadzenia spraw o obrazę majestatu. Postulaty Zborowskich zostały uwzględnione, a monarcha, jako strona zainteresowana, został pozbawiony decydującego głosu. Króla w tej kwestii zastąpili posłowie.
ołówek, papier
19,1 x 28,5 cm
sygn. u dołu pośrodku: J M r P. 1860
Na odwrocie naklejona kartka z odręczną informacją dotyczącą sceny (tusz): [...] do szkicu tego podał mi P. Unieżycki | [...] Akademii Sztuk Pięknych a [...] Jana | Matejki następujące uwagi. | Szkic ten przedstawia rodzinę Zborowskich, | którzy z trumną ściętego Samuela Zborowskiego | stawili się z żalami przed Króla Batorego | Obrazu z tego szkicu Matejko następnie nie wy | malował, jednak ugrupowanie osób z tego | szkicu przychodzi w innych wielkich historycznych obrazach – jak Kazanie Skargi, Rejtanie, | Szujskich itd. | Styczeń 191[.] | [...]; ponadto nalepka informująca o szybie uv.
Artysta wykonał szereg dzieł związanych z postacią Samuela Zborowskiego. Ten żyjący w XVI wieku hetman kozacki był winien śmierci Andrzeja Wapowskiego. Matejko poświęcił temu wydarzeniu płótno namalowane w 1861 roku Zabicie Wapowskiego w czasie koronacji Henryka Walezego. Za tą zbrodnię hetman został wygnany z kraju. Schronienie znalazł na dworze Stefana Batorego w Siedmiogrodzie. Po wyborze Batorego na króla Polski, Zborowski, nie bacząc na ciążący na nim wyrok, powrócił do kraju. Hetman nie był jednak wiernym sługą króla, a wręcz zawiązał spisek na życie monarchy. Za namową Habsburgów Zborowski samowolnie wyprawił się na tereny tureckie, niszcząc przy tym dobra należące do Jana Zamoyskiego i doprowadzając do pogorszenia się stosunków między Koroną a sułtanem. Groźba wojny z Turcją oraz próba obalenia króla sprawiły, że Jan Zamoyski podjął, za przyzwoleniem Batorego, bezprecedensową jak na owe czasy, decyzję o odwieszeniu wyroku jaki ciążył na Zaborowskim za zabicie Wapowskiego. Około 1860 r. Matejko wykonał dwie niewielkie akwarele, znajdujące się obecnie w zbiorach Domu Matejki w Krakowie, zatytułowane Jan Zamoyski idący obwieścić wyrok śmierci Zborowskiemu oraz Samuel Zborowski prowadzony na śmierć. Prezentowany szkic odnosi się do późniejszej historii związanej z Samuelem Zborowskim. Mianowicie po ścięciu hetmana, rodzina Zborowskich wniosła skargę na samowolne działanie Zamoyskiego, które uznano za naruszenie i zagrożenie wolności szlacheckich. Dopiero dwa lata po śmierci króla Stefana Batorego uchwalono ustawę, która precyzowała sposób prowadzenia spraw o obrazę majestatu. Postulaty Zborowskich zostały uwzględnione, a monarcha, jako strona zainteresowana, został pozbawiony decydującego głosu. Króla w tej kwestii zastąpili posłowie.