Za konsultację dziękujemy panu Andrzejowi Szczepaniakowi – historykowi sztuki, kuratorowi wystaw, dyrektorowi wykonawczemu Galerii Starmach, redaktorowi m.in. wydanych przez Skirę albumów Henryk Stażewski (2018), Jerzy Nowosielski (2019).


Pochodzenie:
– Annely Juda Fine Art, Londyn;
– kolekcja prywatna Plogsties, Nadrenia Północna Westfalia;
– Sotheby’s, Kolonia, Niemcy, aukcja 29 III 2023, poz. 27;
– prywatna kolekcja, Polska.


Obraz wystawiany i reprodukowany:
– Reliefs. Formprobleme zwischen Malerei und Skulptur im 20. Jahrhundert, Zürich, Kunsthaus Zürich, 22 VIII 1980 – 2 XI 1980, s. 246, kat. 166, il. barwna.


Artysta nie zatrzymuje się nigdy, praca jego nigdy nie jest skończona. Idzie równolegle z przemianami społecznymi i postępem technicznym. Tkwi on w teraźniejszości, ale ogarnia zawartość przeszłości, jak i przewiduje przyszłość przez wyczucie aspiracji swojej epoki. Błędnym jest twierdzenie, że sztuka ma wyrażać tylko to, co jest niezmienne, wieczne. Artysta czerpie z rzeczywistości, która jest zmienną i nieuchwytną, bierze z niej to, co jest w ciągłości i co jest wspólne, a tworzy dzieło o znaczeniu trwałym i wiecznym.

Henryk Stażewski, 1932


Pierwsze reliefy Stażewskiego – jednego z najważniejszych artystów polskiej Awangardy – zaczęły powstawać już w 1957 r. i były konsekwencją długiej drogi artysty w poszukiwaniu form abstrakcyjnych, odrzucających efekty malarskiej iluzji. W reliefach zaczął wysuwać wydzielone fragmenty kompozycji przed lico obrazu. Pojawiła się koncepcja nakładania na powierzchnię tła wyciętych i przyklejanych do podłoża form, różnicowanych kompozycyjnie i fakturalnie.

Po 1960 r. Stażewski ograniczał już formy reliefu do powtarzających się kształtów modularnych w postaci prostokątów lub kwadratów. W następnych latach, kompozycje reliefowe Stażewskiego ulegały różnym przekształceniom, w których zawsze bardzo ważną rolę odgrywał kolor, często intensywny i pojawiający się w kontrastujących zestawieniach. W późniejszych reliefach, kolorystyka bywała także ograniczona do barw spokojniejszych i układów niemal monochromatycznych. Artysta uzyskiwał reliefową trójwymiarowość z różnym wykorzystaniem gry światła i cienia między powierzchniami wypukłymi a tymi, które były cofnięte w głąb kompozycji. We wczesnych reliefach, dominowały kompozycje dynamiczne zaś w późniejszych – układy form dążących do równowagi między dynamiką a statyką. Stażewski eksperymentował z różnymi kształtami form i modułów w reliefach. Pojawiły się prostokąty o silnie zaokrąglonych narożach i forma beczułkowata prostokąta o lekko wygiętych na zewnątrz dłuższych bokach. W wielu reliefach, Stażewski stosował formy asteroidów (kwadratów lub prostokątów o wklęsłych bokach), w kolorach białym i szarym.

Ten rodzaj reliefu występuje w przedstawionej u nas kompozycji, rozegranej w układzie łagodnie krzyżujących się linii, poprowadzonych ukośnie. Ustalenie form modularnych, sprzyjało realizacji idei wywodzących się jeszcze z manifestu ugrupowania „Blok“ o potrzebie pewnej mechanizacji procesu twórczego a przede wszystkim, odpowiadało dążeniom artysty do posługiwania się w kompozycjach formami prostymi.

Stażewski pisał o tym m.in. w swoim tekście z 1968 roku: W sztuce interesowały mnie zawsze formy najprostsze. Reliefy, które ostatnio robię, zbudowane są przeważnie z powtarzających się, identycznych elementów. Są to formy zindywidualizowane, anonimowe, pogrupowane w zbiory. Służą one do odmierzania i porządkowania przestrzeni w obrazie. Najchętniej stosuję do tych celów kwadraty i czworoboczne asteroidy. Całe grupy tych form są tej samej wielkości, a często zdarza się, że wszystkie formy w obrazie są identyczne. Wówczas nie ma hierarchii: żaden element obrazu nie jest ważniejszy od pozostałych. (Henryk Stażewski [w:] Henryk Stażewski. Ekonomia myślenia i postrzegania, oprac.: M. Jurkiewicz, J. Mytkowska, W. Borowski, Warszawa, 2005, s. 276-277)

Reliefy Stażewskiego stanowią wyjątkowy rozdział w polskiej sztuce nowoczesnej. Były fascynującym eksperymentem z formą dzieła plastycznego – jego przestrzennością, dynamiką, oddziaływaniem barwy w zmiennych układach przestrzennych.


* Do wylicytowanej ceny oprócz innych kosztów zostanie doliczona opłata wynikająca z prawa twórcy i jego spadkobierców do otrzymania wynagrodzenia zgodnie z Ustawą z dnia 4 lutego 1994 roku - o prawie autorskim i prawach pokrewnych (droit de suite).