wymiary: 68.5 x 57.5 cm,
olej, sklejka
sygn. dwukrotnie: u dołu wzdłuż lewej krawędzi: J Malczewski, na szarfie wieńca żałobnego: MAL | 920

Obraz posiada ekspertyzę p. Agnieszki Ławniczakowej (Poznań, 24.05.2003). Poniższą notę opracowano wedle tego tekstu.

Obraz Powrót to fantastyczna scena z dwoma faunami, które przyniosły do domu martwe ciało mężczyzny i złożyły je na ścieżce prowadzącej pod ganek dworu, na którym stoi postać w czarnej szacie. Faunom towarzyszy dziewczyna w krótkim futerku, trzymająca wieniec ozdobiony szarfą, na której widoczny jest napis: MAL | 920.
Obraz zawiera treści autobiograficzne i stanowi poetycką refleksję Jacka Malczewskiego nad kolejami i sensem własnego życia. Ukazuje dwór i fragment parku w Lusławicach, gdzie mieszkały siostry artysty i dokąd on sam w latach dwudziestych zeszłego stulecia przyjeżdżał na długie, malarskie i rodzinne pobyty. Motyw lusławickiego dworu, jako swoistej ziemskiej Arkadii i uosobienie rodzinnego domu, artysta włączył do wielkiego malarskiego tematu rozważającego cykl egzystencji upływającej pod nieuchronnym znakiem śmierci. Kontekst autobiograficzny Powrotu poświadcza nie tylko widok Lusławic, ale również fragmentaryczne napisy na szarfie zwisającej z żałobnego wieńca w rękach dziewczyny.
Przedstawienie to wpisuje się w szereg - powstających od ok. 1911 r. - wyobrażeń pośmiertnego powrotu do domu, do miejsca ciszy, ukojenia i harmonii. Wyobrażenie takie - podobnie jak tutaj - przedstawia zwykle fauny przynoszące przed dom ciało artysty na marach (faun u Malczewskiego to zazwyczaj znak twórczości i artyzmu). Towarzyszy im zwykle dziewczyna w futerku, będąca zapewne reminiscencją sybirskiej zesłanki Ellenai, częstej, przejętej od Słowackiego bohaterki obrazów Malczewskiego (porównaj m.in.: Powrót w rodzinne strony, ok. 1911, MNK; Powrót na marach, 1918, wł. pryw.; Powrót, 1914, aukcja D.A. Agra-Art z 17.06.1993).

Niewykluczone, że prezentowany obraz można łączyć z siedmioczłonowym cyklem dzieł namalowanych przez Malczewskiego w latach 1918-1920, a nazwanym Już łan zżęty. Sugeruje to przypuszczalna, osnuta wokół zagadnienia śmierci symbolika tego zespołu, domniemywana z tytułów poszczególnych jego ogniw oraz klimatu i lusławickich motywów powtarzających się w obu znanych dziś obrazach tego cyklu.

Obraz opisany i reprodukowany w:
- J. Puciata-Pawłowska, Jacek Malczewski, Wrocław - Warszawa - Kraków 1968, s. 243, il. poza tekstem 162 (tu omyłkowo podana inna technika i wymiary, co nie jest w tej książce wyjątkiem).