wymiary: 61.5 x 45.8 cm,
węgiel, pastel na szarym papierze
wymiary w świetle oprawy
sygn. i dat. p.d.: 1918 Witkacy | T. C [w kółku] | b [lub 6, lub G] R [w kółku]
Na odwrocie nalepka z numerem „44135“, nazwiskiem autora, właścicielki hr. M. Sobańskiej i datą „1920“.

Portret mężczyzny w binoklach, ujętego w popiersiu, w prawym profilu, z lekko pochyloną głową wspartą na prawej dłoni narysowany jest węglem z silnymi akcentami białego i nieznacznymi różowego pastelu. Wysoki kołnierz sugeruje, że mężczyzna ubrany jest w wojskowy mundur, co wskazywałoby, że portret został wykonany w pierwszej połowie 1918 roku, czyli w ostatnich miesiącach pobytu Witkacego w Rosji, gdzie artysta - jako były już oficer carskiej armii - miał wielu znajomych w tych kręgach i wykonywał wiele portretów. Były one często szkicowe, rysowane mocną, niejednokrotnie poprawianą kreską z niewielkimi wtrętami barwnych kredek, co dodatkowo podkreślało ekspresję wizerunku.
Adnotacja „T.C“ [w kółku] przy sygnaturze informuje nas, że artysta zaliczył to dzieło do gatunku Czystej Formy, której teorię właśnie wtedy formułował (opublikował ją w 1919 roku w książce pt. Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia). Druga adnotacja, nie do końca czytelna, oznacza zapewne inicjały osoby, w której obecności portret został wykonany.
Portret ten był pierwotnie własnością hrabiny M. Sobańskiej, która miała też szereg innych prac wykonanych przez Witkacego w Rosji. Następnie przeszedł w posiadanie wujostwa artysty - Władysławy (z domu Jagmin) i Leona Reynelów. W 1938 roku owdowiała Władysława, wówczas po drugim mężu - Woytkiewiczowa, złożyła portret w depozycie w Muzeum Narodowym w Warszawie, skąd odebrała go w 1963 roku.
Obraz - jako domniemany portret Władysława Gruberskiego (tylko dane katalogowe) był publikowany w katalogu monograficznej wystawy St. I. Witkiewicza w Muzeum Narodowym w Warszawie w roku 1990. Nie jest to jednak ani portret Gruberskiego, ani autoportret artysty, co nie zmienia faktu, że z uwagi na czas powstania oraz niewątpliwą wartość artystyczną, jest dziełem unikatowym, a tym samym szczególnie cennym.
Opracowała dr Anna Żakiewicz, historyk sztuki, witkacolog.

Portret opisany w:
- Formiści [oprac. I. Jakimowicz] Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1989, s. 74, nr kat. 1076;
- Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885-1939. Katalog dzieł malarskich, [oprac. Irena Jakimowicz przy współpracy Anny Żakiewicz], Muzeum Narodowe, Warszawa 1990, s. 79, poz. I 323.