Proweniencja:
– spuścizna artystyczna Józefa Chełmońskiego;
– po 1914 własność Jadwigi, córki artysty;
– następnie kolekcja dr. Józefa Gutowskiego w Warszawie;
– po 1937 własność jego syna Jana Gutowskiego;
– po 1977 własność Marii Gutowskiej, córki Jana.
Obraz posiada ekspertyzę p. Tadeusza Matuszczaka, badacza i wybitnego znawcy życia i oeuvre artysty (z dnia 2 kwietnia 2017).
Do tego opracowania odwołujemy się w poniższej nocie, przywołując obszerne fragmenty tekstu.
Pejzaż z Boczek (wsi w powiecie łowickim, miejscu urodzin artysty) jest znakomitym przykładem fascynacji Chełmońskiego mazowieckim krajobrazem, zdałoby się, prozaicznym motywem rozległego, pustego pola z linią wiejskich obejść na horyzoncie, z niebem przejaśniającym się po letniej burzy i niemalże magicznym zjawiskiem, gdy z ciemnej, burzowej chmury wyłaniają się jasnobłękitne smugi światła. Malarska wizja artysty nadaje temu – realistycznemu przecież – pejzażowi wymiaru poetycznej nostalgii. Obraz fascynuje także wirtuozerią i swobodą malarskiego warsztatu, przestrzennością kompozycji, prostotą, prawdą oraz kojącym nastrojem spokoju nastałego po burzy.
Prostota kompozycji i malarskie walory prezentowanego Pejzażu z Boczek pozwalają datować go na lata po roku 1900, okresu podsumowującego malarskie dokonania artysty.
Po śmierci Józefa Chełmońskiego w jego dworku w Kuklówce pozostało wiele olejnych szkiców, studiów i rysunków. Te wykonywane najczęściej z natury „notaty malarskie“, artysta wykorzystywał jako materiał pomocniczy do malowania dużych obrazów. Miał do nich stosunek czysto instrumentalny, prawie nigdy nie pokazywał ich publicznie i jeszcze rzadziej sygnował. Natomiast dla najstarszej, niezamężnej córki malarza, Jadwigi (1879-1928), która po śmierci ojca przejęła pieczę nad Kuklówką, sprzedaż tych pracownianych prac stała się jedną z form utrzymania.
Chełmoński malował swe malarskie „zapiski“ na luźnych kawałkach fabrycznie gruntowanego płótna, zazwyczaj nierówno odciętego z większego formatu lub – co dużo rzadziej – na kawałkach sklejki. Jadwiga – sprzedając czy darowując je – naklejała takie luźne płótno na tekturę lub, rzadziej, na płótno. Zwyczajowo, aczkolwiek nie zawsze, opatrywała te prace ustalonym napisem-formułką, zaświadczającym o autentyczności dzieła.
Według napisu na odwrocie oraz ustnej tradycji, Pejzaż z Boczek był własnością dr. Józefa Gutowskiego, warszawskiego lekarza, wieloletniego członka władz Zachęty, znanego i wytrawnego kolekcjonera. Jego kolekcja szkiców i rysunków Chełmońskiego liczyła około 40 pozycji, w tym przynajmniej 26 prac olejnych. Dla uformowania tego zbioru nie bez znaczenia była jego zażyłość czy nawet przyjaźń z Jadwigą Chełmońską. Od niej bowiem kolekcjoner nabywał prace artysty.
Warto przytoczyć opinię o kolekcji dr. Gutowskiego wyrażoną przez znanego malarza i krytyka, Władysława Wankie przy okazji wystawy w Zachęcie w roku 1922:
Oczywiście wyborna w swym niezwykłym doborze kolekcja D-ra Gutowskiego przoduje całej wystawie. /.../ Rzeczy te posiadają znaczenie dokumentu o nieprzemijającej wartości, stanowić mogą chlubę każdego zbioru, a ich właściciela ukazują jako miłośnika i znawcę, mało równych mającego w kraju. Jest tam między innymi parę prac prima vista, od razu na gorąco rzuconych fantazją, te, wyznajemy, podobają się nam więcej, jak potem powstałe obrazy!
(Wł. Wankie, Z Zachęty. Wystawy: Józefa Chełmońskiego, Nirnsteina, Trzcińskiego, „Świat“ 1922, nr 36
z dn. 9 września, s. 12).
Według ustaleń T. Matuszczaka, interesujący nas Pejzaż z Boczek eksponowany był w 1936 na wystawie w Łowiczu, gdzie pokazano 42 obrazy i rysunki Chełmońskiego ze zbiorów córki artysty, Marii z Chełmońskich Łoskowskiej oraz dr. Gutowskiego.
Wystawę tę zorganizował Jan Wegner, znany badacz twórczości artysty. Obraz należy wiązać z jedną z trzech prac wymienionych w katalogu tej wystawy:
– Katalog wystawy prac Józefa Chełmońskiego. Utwory ze zbiorów Marii z Chełmońskich Łoskowskiej i dr. Józefa Gutowskiego, Łowicz 11 -14. VI. 1936, Komitet obchodu 800-lecia Łowicza, Pejzaż (Boczki) – poz. 14 albo Pejzaż I – poz. 30, albo Pejzaż II – poz. 31.
olej, płótno naklejone na tekturę
14,1 x 20,8 cm (wymiary tektury: 15,1 x 21,8 cm)
na odwrocie – na tekturze – napisy ołówkiem:
– l.g.: P. Gutowski; poniżej: 180 R 50;
– p.g.: 5 Baroko [?]; poniżej pośrodku: 10/XI;
– poniżej: 255K; poniżej: 555
Proweniencja:
– spuścizna artystyczna Józefa Chełmońskiego;
– po 1914 własność Jadwigi, córki artysty;
– następnie kolekcja dr. Józefa Gutowskiego w Warszawie;
– po 1937 własność jego syna Jana Gutowskiego;
– po 1977 własność Marii Gutowskiej, córki Jana.
Obraz posiada ekspertyzę p. Tadeusza Matuszczaka, badacza i wybitnego znawcy życia i oeuvre artysty (z dnia 2 kwietnia 2017).
Do tego opracowania odwołujemy się w poniższej nocie, przywołując obszerne fragmenty tekstu.
Pejzaż z Boczek (wsi w powiecie łowickim, miejscu urodzin artysty) jest znakomitym przykładem fascynacji Chełmońskiego mazowieckim krajobrazem, zdałoby się, prozaicznym motywem rozległego, pustego pola z linią wiejskich obejść na horyzoncie, z niebem przejaśniającym się po letniej burzy i niemalże magicznym zjawiskiem, gdy z ciemnej, burzowej chmury wyłaniają się jasnobłękitne smugi światła. Malarska wizja artysty nadaje temu – realistycznemu przecież – pejzażowi wymiaru poetycznej nostalgii. Obraz fascynuje także wirtuozerią i swobodą malarskiego warsztatu, przestrzennością kompozycji, prostotą, prawdą oraz kojącym nastrojem spokoju nastałego po burzy.
Prostota kompozycji i malarskie walory prezentowanego Pejzażu z Boczek pozwalają datować go na lata po roku 1900, okresu podsumowującego malarskie dokonania artysty.
Po śmierci Józefa Chełmońskiego w jego dworku w Kuklówce pozostało wiele olejnych szkiców, studiów i rysunków. Te wykonywane najczęściej z natury „notaty malarskie“, artysta wykorzystywał jako materiał pomocniczy do malowania dużych obrazów. Miał do nich stosunek czysto instrumentalny, prawie nigdy nie pokazywał ich publicznie i jeszcze rzadziej sygnował. Natomiast dla najstarszej, niezamężnej córki malarza, Jadwigi (1879-1928), która po śmierci ojca przejęła pieczę nad Kuklówką, sprzedaż tych pracownianych prac stała się jedną z form utrzymania.
Chełmoński malował swe malarskie „zapiski“ na luźnych kawałkach fabrycznie gruntowanego płótna, zazwyczaj nierówno odciętego z większego formatu lub – co dużo rzadziej – na kawałkach sklejki. Jadwiga – sprzedając czy darowując je – naklejała takie luźne płótno na tekturę lub, rzadziej, na płótno. Zwyczajowo, aczkolwiek nie zawsze, opatrywała te prace ustalonym napisem-formułką, zaświadczającym o autentyczności dzieła.
Według napisu na odwrocie oraz ustnej tradycji, Pejzaż z Boczek był własnością dr. Józefa Gutowskiego, warszawskiego lekarza, wieloletniego członka władz Zachęty, znanego i wytrawnego kolekcjonera. Jego kolekcja szkiców i rysunków Chełmońskiego liczyła około 40 pozycji, w tym przynajmniej 26 prac olejnych. Dla uformowania tego zbioru nie bez znaczenia była jego zażyłość czy nawet przyjaźń z Jadwigą Chełmońską. Od niej bowiem kolekcjoner nabywał prace artysty.
Warto przytoczyć opinię o kolekcji dr. Gutowskiego wyrażoną przez znanego malarza i krytyka, Władysława Wankie przy okazji wystawy w Zachęcie w roku 1922:
Oczywiście wyborna w swym niezwykłym doborze kolekcja D-ra Gutowskiego przoduje całej wystawie. /.../ Rzeczy te posiadają znaczenie dokumentu o nieprzemijającej wartości, stanowić mogą chlubę każdego zbioru, a ich właściciela ukazują jako miłośnika i znawcę, mało równych mającego w kraju. Jest tam między innymi parę prac prima vista, od razu na gorąco rzuconych fantazją, te, wyznajemy, podobają się nam więcej, jak potem powstałe obrazy!
(Wł. Wankie, Z Zachęty. Wystawy: Józefa Chełmońskiego, Nirnsteina, Trzcińskiego, „Świat“ 1922, nr 36
z dn. 9 września, s. 12).
Według ustaleń T. Matuszczaka, interesujący nas Pejzaż z Boczek eksponowany był w 1936 na wystawie w Łowiczu, gdzie pokazano 42 obrazy i rysunki Chełmońskiego ze zbiorów córki artysty, Marii z Chełmońskich Łoskowskiej oraz dr. Gutowskiego.
Wystawę tę zorganizował Jan Wegner, znany badacz twórczości artysty. Obraz należy wiązać z jedną z trzech prac wymienionych w katalogu tej wystawy:
– Katalog wystawy prac Józefa Chełmońskiego. Utwory ze zbiorów Marii z Chełmońskich Łoskowskiej i dr. Józefa Gutowskiego, Łowicz 11 -14. VI. 1936, Komitet obchodu 800-lecia Łowicza, Pejzaż (Boczki) – poz. 14 albo Pejzaż I – poz. 30, albo Pejzaż II – poz. 31.