U progu lat 90. artysta – znużony uprawianiem malarskiej publicystyki – znalazł się w zwrotnym momencie kariery. Przeszły mu naiwne pasje poprawiania świata, a twórczość stała się próbą utrwalenia przemijających uroków polskiej prowincji i przywoływania zdarzeń z czasów młodości. Wśród nich istotną rolę odegrały reminiscencje związane z codziennym życiem wśród lokalnej społeczności Żydów. W 1961 roku, jeszcze jako uczeń liceum plastycznego, prowadził ćwiczenia z malarstwa i rysunku w zrzeszającym jej członków częstochowskim klubie. W latach 1962-1968 – będąc studentem Wydziału Grafiki w katowickiej filii Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – kontynuował szkolenia dla młodzieży żydowskiej w Katowicach. Kontakty z uczniami i fascynacja ich kulturą zaowocowała powstaniem serii linorytów „Judaica“ ilustrującego obrzędy i obyczaje mojżeszowej mniejszości, a także – o wiele dramatyczniejszego w wyrazie – cyklu „Getto“. Wystawa pod tym samym tytułem, będąca pierwszą w dorobku artysty, została pokazana w siedzibach Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Gliwicach, Katowicach i Warszawie. Tematyka żydowska – która całkowicie pochłonęła młodego adepta sztuki – musiała poczekać blisko trzydzieści lat na swoją nową, dojrzalszą odsłonę. Znakomicie prezentuje ją pochodzące z 1991 roku przedstawienie modlącego się Żyda. Obecność takich elementów jak jarmułka, okrywający ramiona tałes i trzymany w ręku sidur (modlitewnik) – nie pozostawiają wątpliwości co do wyznania portretowanego mężczyzny. Napis w języku hebrajskim widoczny w tle postaci – Kidusz Lewana – oznacza Uświęcenie Księżyca. Jest to nazwa błogosławieństwa dziękczynnego odprawianego zwyczajowo na świeżym powietrzu w sobotni wieczór trzy dni po tzw. moladzie, czyli narodzinach Księżyca. Fazowość tego ciała niebieskiego symbolizuje zmienne losy narodu wybranego, a jego comiesięczne, ponowne pojawienie się na niebie jest odczytywane jako nadzieja na przywrócenie Izraelowi dawnej świetności. Ten radosny obrzęd – występujący w dudagraczowskim oeuvre pod tytułem Modlitwa Księżycowa – kilkakrotnie gościł w obrazach artysty, m.in. w różniącym się zaledwie kilkoma szczegółami dziele z 1991 (Obraz 1470. Modlitwa Księżycowa – 1) oraz wykonanym na kartce kalendarza rysunku (Kalendarz/Modlitwa Księżycowa (12), 1991). Prezentowana w niniejszym katalogu wersja tego tematu ogranicza się do dominującej, frontalnie ujętej postaci rabina i majaczącej z boku, miniaturowej kobiecej sylwetki. Wprowadzenie nagiej, anonimowej bohaterki niweluje surową ceremonialność portretu, a charakterystyczny efekt rozedrgania powierzchni malowanego szybkimi pociągnięciami pędzla obrazu kreuje aurę pewnej niedookreśloności. To zabarwione nutą tajemnicy i nostalgii przedstawienie jest swoistą sumą malarskich doświadczeń autora „Motywów i portretów polskich“ – z jednej strony ukazuje warsztat dojrzałej fazy twórczości, a z drugiej jest świadectwem przywiązania do wątków żydowskich, które wyznaczyły początek długiej, obfitującej w uznanie publiczności i krytyki, artystycznej kariery.

139
Jerzy DUDA-GRACZ (1941 Częstochowa - 2004 Łagów)

MODLITWA KSIĘŻYCOWA – 2, 1991

olej, płyta pilśniowa, 80 x 49 cm
sygn. l.d.: DUDA GRACZ . 1480/91 .
na odwr. nalepka autorska z danymi obrazu (technika określona jako olej, płótno), powyżej flamastrem: B-13

Kup abonament Wykup abonament, aby zobaczyć więcej informacji

U progu lat 90. artysta – znużony uprawianiem malarskiej publicystyki – znalazł się w zwrotnym momencie kariery. Przeszły mu naiwne pasje poprawiania świata, a twórczość stała się próbą utrwalenia przemijających uroków polskiej prowincji i przywoływania zdarzeń z czasów młodości. Wśród nich istotną rolę odegrały reminiscencje związane z codziennym życiem wśród lokalnej społeczności Żydów. W 1961 roku, jeszcze jako uczeń liceum plastycznego, prowadził ćwiczenia z malarstwa i rysunku w zrzeszającym jej członków częstochowskim klubie. W latach 1962-1968 – będąc studentem Wydziału Grafiki w katowickiej filii Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – kontynuował szkolenia dla młodzieży żydowskiej w Katowicach. Kontakty z uczniami i fascynacja ich kulturą zaowocowała powstaniem serii linorytów „Judaica“ ilustrującego obrzędy i obyczaje mojżeszowej mniejszości, a także – o wiele dramatyczniejszego w wyrazie – cyklu „Getto“. Wystawa pod tym samym tytułem, będąca pierwszą w dorobku artysty, została pokazana w siedzibach Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Gliwicach, Katowicach i Warszawie. Tematyka żydowska – która całkowicie pochłonęła młodego adepta sztuki – musiała poczekać blisko trzydzieści lat na swoją nową, dojrzalszą odsłonę. Znakomicie prezentuje ją pochodzące z 1991 roku przedstawienie modlącego się Żyda. Obecność takich elementów jak jarmułka, okrywający ramiona tałes i trzymany w ręku sidur (modlitewnik) – nie pozostawiają wątpliwości co do wyznania portretowanego mężczyzny. Napis w języku hebrajskim widoczny w tle postaci – Kidusz Lewana – oznacza Uświęcenie Księżyca. Jest to nazwa błogosławieństwa dziękczynnego odprawianego zwyczajowo na świeżym powietrzu w sobotni wieczór trzy dni po tzw. moladzie, czyli narodzinach Księżyca. Fazowość tego ciała niebieskiego symbolizuje zmienne losy narodu wybranego, a jego comiesięczne, ponowne pojawienie się na niebie jest odczytywane jako nadzieja na przywrócenie Izraelowi dawnej świetności. Ten radosny obrzęd – występujący w dudagraczowskim oeuvre pod tytułem Modlitwa Księżycowa – kilkakrotnie gościł w obrazach artysty, m.in. w różniącym się zaledwie kilkoma szczegółami dziele z 1991 (Obraz 1470. Modlitwa Księżycowa – 1) oraz wykonanym na kartce kalendarza rysunku (Kalendarz/Modlitwa Księżycowa (12), 1991). Prezentowana w niniejszym katalogu wersja tego tematu ogranicza się do dominującej, frontalnie ujętej postaci rabina i majaczącej z boku, miniaturowej kobiecej sylwetki. Wprowadzenie nagiej, anonimowej bohaterki niweluje surową ceremonialność portretu, a charakterystyczny efekt rozedrgania powierzchni malowanego szybkimi pociągnięciami pędzla obrazu kreuje aurę pewnej niedookreśloności. To zabarwione nutą tajemnicy i nostalgii przedstawienie jest swoistą sumą malarskich doświadczeń autora „Motywów i portretów polskich“ – z jednej strony ukazuje warsztat dojrzałej fazy twórczości, a z drugiej jest świadectwem przywiązania do wątków żydowskich, które wyznaczyły początek długiej, obfitującej w uznanie publiczności i krytyki, artystycznej kariery.