KOLEKCJA ROTWANDÓW
Stanisław Rotwand, syn żydowskiego lekarza Mateusza oraz Barbary z Weinbergów, urodził się 11 czerwca 1839 roku w Łęczycy. W wieku 16 lat przyjął chrzest i zmienił wyznanie na luterańskie. Do 1859 roku studiował prawo na uniwersytecie w Moskwie, jednak z powodu zniesienia wykładów z prawa polskiego przeniósł się do Petersburga i tam ukończył studia w 1860 r. W tym samym roku Stanisław Rotwand rozpoczął praktykę adwokacką zostając aplikantem najpierw w Warszawskim Trybunale Cywilnym, potem w kancelarii adwokackiej Andrzeja Brzezińskiego. W 1863 otworzył własną kancelarię, szybko stając się cenionym specjalistą w zakresie prawa cywilnego, zwłaszcza spraw o charakterze gospodarczym. Miał opinię znakomitego obrońcy i cieszył się dużym powodzeniem wśród klientów. W związku z reformą, która doprowadziła do rusyfikacji sądownictwa, w 1876 Rotwand wycofał się z zawodu i cztery lata później w charakterze współudziałowca dołączył do domu bankowego swego teścia Henryka Wawelberga. Niezależnie od pracy na rzecz banku podejmował się kolejnych intratnych inwestycji, które w krótkim czasie uczyniły Stanisława Rotwanda jednym z najbogatszych przedstawicieli burżuazji warszawskiej.
Stanisław Rotwand należał do tego gatunku finansistów, dla których z pieniędzmi łączyła się określona odpowiedzialność, dlatego oprócz pomnażania kapitału zajmowała go także filantropia i szeroko pojęta działalność społeczna. Wspólnie z Hipolitem Wawelbergiem zainicjował oraz wspierał finansowo wiele warszawskich placówek oświatowych i społecznych, m.in. wspólnie otworzyli w 1896 Szkołę Mechaniczno-Techniczą H. Wawelberga i S. Rotwanda. Szkoła została w 1919 upaństwowiona, a po wojnie włączona do struktur Politechniki Warszawskiej. Rotwand był także współinicjatorem założenia w 1891 roku Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej, a w 1875 Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, stale wspierając obie instytucje finansowo.
Rotwand był nie tylko powszechnie cenionym przedsiębiorcą i filantropem, był także jednym z najważniejszych warszawskich kolekcjonerów. W skład jego kolekcji weszły dzieła najbardziej cenionych polskich malarzy, m.in. płótna Aleksandra i Maksymiliana Gierymskich, Jana Matejki, Maurycego Gottlieba, Józefa Brandta, Juliusza i Wojciecha Kossaków, Józefa Chełmońskiego, Juliana Fałata, Józefa Mehoffera, Leona Wyczółkowskiego, Władysława Podkowińskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Władysława Ślewińskiego, Olgi Boznańskiej, Witolda Pruszkowskiego. Poza sukcesywnym powiększaniem zbiorów, kolekcjoner w bezpośredni sposób sprawował opiekę nad artystami żydowskimi, m.in. Henrykiem Drelichem, Henrykiem Glicensteinem. O zainteresowaniu sprawami mecenatu artystycznego i kultury świadczy także fakt, że w 1902 r. współpracował przy opracowywaniu oraz zatwierdzaniu ustawy Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie.
Po śmierci Stanisława Rotwanda większość interesów, a także samą kolekcję przejął urodzony w 1878 r. syn Andrzej (zm. 1951). Ożenił sie on w 1932 r. z malarką Marią Kruszewską-Potworowską, (1905-2007) adoptowaną córką Jana Adolfa Potworowskiego, właścicielkę majątków Parzęczewo i Zielęcin. Z jej zachowanego w Muzeum Narodowym w Warszawie oświadczenia wynika, że Stanisław jeszcze za życia przekazał kolekcję synowi, wspólnie z nim kontynuując powiększanie zbiorów. Kolekcja po śmierci Stanisława w 1916 r. pozostała głównie w jego dawnym mieszkaniu przy Alei Róż 3, gdzie przebywała jedna z córek, Zofia Tabęcka. Częściowo obrazy znajdowały się również w pomieszczeniach bankowych. Andrzej Rotwand był również zaangażowanym w życie kulturalne Warszawy kolekcjonerem, m.in. członkiem Towarzystwa Zachęty Przyjaciół Sztuki, któremu wielokrotnie pożyczał swoje obrazy. W 1940 Andrzej i Maria Rotwandowie zostali wysiedleni ze swojego domu, który znalazł się w obszarze tzw. dzielnicy niemieckiej. Kolekcja uległa rozproszeniu - część zbiorów została w czasie okupacji zrabowana przez Niemców, część po wojnie ofiarowana lub sprzedana Muzeum Narodowemu w Warszawie.