wymiary: 169 x 135 cm,
olej, płótno

fragment panoramy BEREZYNA, 1896-1917
sygn. p.d.: Wojciech Kossak | 1896 - 1917
Bibliografia:
- K. Olszański, Wojciech Kossak, Wrocław 1982, s.16-18, il. 59.

Panoramę Berezyna, przedstawiającą dramatyczny odwrót wojsk Wielkiej Armii spod Moskwy i ich przejście przez Berezynę w dniu 28 listopada 1812, malował Wojciech Kossak, wspólnie z Julianem Fałatem i zespołem, od grudnia 1894 do kwietnia 1896 r. Kossak (któremu pomagał K. Pułaski) był autorem niemal całości kompozycji figuralnej; Fałat namalował grupę przy moście dla pieszych i cały pejzaż (przy współpracy J. Stanisławskiego, A. Piotrowskiego i M. Wywiórskiego).
Ukończoną panoramę wystawiono w roku 1896 w Berlinie, w 1898 w Warszawie, w 1900 w Kijowie i rok później w Moskwie. Przez kilka następnych lat ogromne płótno [15 x 120 m], zwinięte na wałki, niszczało w Krakowie aż wreszcie w roku 1907, pod kierunkiem samego Kossaka, zostało pocięte na części. Poszczególne fragmenty, po konserwacji i koniecznych uzupełnieniach, artysta sprzedawał później jako samodzielne obrazy. Przemalowywał przy tym partie pejzażu, tak aby każdy z fragmentów móc podpisać własnym nazwiskiem.
Dziś znamy kilkanaście takich wycinków panoramy Berezyna przechowywanych, m.in. w Muzeach Narodowych w Warszawie i Krakowie, w Lublinie i Opolu. Prezentowany obraz pochodzi z części przedstawiającej żołnierzy, konwojujących rannych generałów polskich. Postać konnego huzara, którą odnaleźć można na fotografiach panoramy – wyciętą z oryginalnego i przeklejoną na nowe płótno – umieścił artysta na innym, na nowo namalowanym tle.