Proweniencja:
z kolekcji Bożeny Kowalskiej
Praca posiada szkło muzealne.
Obraz wystawiany:
-I Wystawa Grupy 4F+R, Poznań, 1949
-Fragmenty Życia, Wystawa Kolekcji Bożeny Kowalskiej, Mazowieckie Centrum Sztuki
Współczesnej „Elektrownia” w Radomiu, kwiecień-maj 2010
-Alfred Lenica. Plamy na niebie i ziemi, Galeria Piekary, Poznań 2022
Obraz reprodukowany, wzmiankowany:
- Kowalska B., Polska awangarda malarska 1945-1970, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975, s. 41, il. 4 (cz.-b.)
-Kowalska. B, Fragmenty życia, Pamiętnik artystyczny 1967-1973, Radom, 2010, s.325, il.(barwna)
-Alfred Lenica, pod red. B. Gawrońskiej-Oramus, Warszawa 2014, s.18
-Alfred Lenica. Malarstwo/Painting, Wydawnictwo BOSZ, Olszanica 2016, s.16 (il. barwna)
-Howorus-Czajka M., Przenikanie idei informelu a prasa polska lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku, Gdańsk 2019, s.35
-Alfred Lenica. Plamy na niebie i ziemi, Fundacja 9/11 Art Space, Poznań 2022, s.139, s.189, il. 8 (barwna)
-Kisielewska H., Muzyk obrazu, czyli rzecz o Alfredzie Lenicy, 2023. https://niezlasztuka.net/o-sztuce/alfred-lenica-muzyk-obrazu/ [dostęp: 23.05.2025]
-Encyklopedia PWN. Alfred Lenica (wydanie internetowe, il. barwna). https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Lenica-Alfred;3931552.html [dostęp: 23.05.2025]
Obraz „Farba w ruchu” Alfreda Lenicy z 1949 roku należy do najwcześniejszych przykładów abstrakcji ekspresyjnej w powojennej Polsce i stanowi przełomowe dzieło w historii taszyzmu europejskiego. Powstały zaledwie kilka lat po zakończeniu II wojny światowej udowadnia, że taszyzm narodził się na gruncie polskim autonomicznie, w okresie izolacji rodzimej sceny artystycznej od wpływów zachodnich i na kilka lat przed taszystowskimi inspiracjami Tadeusza Kantora i innych twórców.
Jak zauważyli historycy sztuki, w tym Bożena Kowalska i Jerzy Wolff, Lenica już w latach 40. wypracował idiom plamy i koloru, który później stał się fundamentem dla całej powojennej awangardy. Autorski tytuł obrazu - „Farba w ruchu” (wcześniej w literaturze znany także jako "Farby w ruchu") - odnosi się nie tylko do formalnej strony dzieła, ale także do idei przemiany, przepływu i energii, tak istotnych w taszyzmie.
Kompozycja operuje językiem dynamicznej plamy, szerokiego gestu pędzla i kontrolowanego chaosu. Lenica zachowuje malarską dyscyplinę, dbając o strukturalną spójność form, jednocześnie pozwala na swobodny przepływ farby. Ten sposób działania wyróżnia obraz chociażby od amerykańskiego action painting - reprezentowanego m.in. przez Jacksona Pollocka. Co niezwykle ważne - praca nie jest wynikiem eksperymentu formalnego inspirowanego Zachodem, lecz autentyczną, indywidualną odpowiedzią na potrzebę nowego języka sztuki po traumie wojny.
Koniec lat 40. to przełomowy okres w artystycznej biografii Lenicy, naznaczony nie tylko transformacjami w obszarze pracy twórczej, ale i aktywnością społeczną i organizacyjną. W 1945 roku powrócił do Poznania, został członkiem Polskiej Partii Robotniczej i Związku Polskich Artystów Plastyków (dwa lata później - prezesem okręgu). Był jednym z założycieli awangardowej grupy 4F+R (Forma, Farba, Faktura, Fantastyka + Realizm). Warto podkreślić, że już przed II wojną światową artysta zmieniał sposób budowania kompozycji swoich dzieł: realność przedstawienia ustępowała miejsca uproszczonej formie. W pierwszych latach powojennych znajdziemy odwołania do tragicznych przeżyć lat okupacji, wyrażane bardziej ujęciem symbolicznym niż dokładnym odwzorowaniem rzeczywistości. Charakterystyczne dla tego okresu są eksperymenty formalne Lenicy, łączenie różnorodnych technik artystycznych, a wreszcie - wyklarowanie się własnego języka malarskiej narracji i ekspresja taszystowskiej koncepcji tworzenia.
W kolekcji Bożeny Kowalskiej, legendarnej badaczki polskiej awangardy, opisywany obraz pełnił rolę emblematyczną. Należy do kanonu polskiej historii sztuki jako pierwszy polski obraz taszystowski, przez co ma wartość muzealną. To jeden z najważniejszych obrazów polskiej awangardy XX wieku, a obecność tej klasy obiektu na rynku aukcyjnym to wydarzenie na skalę europejską.
Bibliografia:
Taszyzm = Wolność | Tachisme = Freedom, Fundacja Stefana Gierowskiego, Warszawa 2018
tempera, tektura; 70 x 100,5 cm;
sygn. i dat. p. d.: Lenica / 49;
sygn., dat. i opisany na odwrocie: - FARBA W RUCHU - / ALFRED LENICA / 1949 / tempera
Proweniencja:
z kolekcji Bożeny Kowalskiej
Praca posiada szkło muzealne.
Obraz wystawiany:
-I Wystawa Grupy 4F+R, Poznań, 1949
-Fragmenty Życia, Wystawa Kolekcji Bożeny Kowalskiej, Mazowieckie Centrum Sztuki
Współczesnej „Elektrownia” w Radomiu, kwiecień-maj 2010
-Alfred Lenica. Plamy na niebie i ziemi, Galeria Piekary, Poznań 2022
Obraz reprodukowany, wzmiankowany:
- Kowalska B., Polska awangarda malarska 1945-1970, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975, s. 41, il. 4 (cz.-b.)
-Kowalska. B, Fragmenty życia, Pamiętnik artystyczny 1967-1973, Radom, 2010, s.325, il.(barwna)
-Alfred Lenica, pod red. B. Gawrońskiej-Oramus, Warszawa 2014, s.18
-Alfred Lenica. Malarstwo/Painting, Wydawnictwo BOSZ, Olszanica 2016, s.16 (il. barwna)
-Howorus-Czajka M., Przenikanie idei informelu a prasa polska lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku, Gdańsk 2019, s.35
-Alfred Lenica. Plamy na niebie i ziemi, Fundacja 9/11 Art Space, Poznań 2022, s.139, s.189, il. 8 (barwna)
-Kisielewska H., Muzyk obrazu, czyli rzecz o Alfredzie Lenicy, 2023. https://niezlasztuka.net/o-sztuce/alfred-lenica-muzyk-obrazu/ [dostęp: 23.05.2025]
-Encyklopedia PWN. Alfred Lenica (wydanie internetowe, il. barwna). https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Lenica-Alfred;3931552.html [dostęp: 23.05.2025]
Obraz „Farba w ruchu” Alfreda Lenicy z 1949 roku należy do najwcześniejszych przykładów abstrakcji ekspresyjnej w powojennej Polsce i stanowi przełomowe dzieło w historii taszyzmu europejskiego. Powstały zaledwie kilka lat po zakończeniu II wojny światowej udowadnia, że taszyzm narodził się na gruncie polskim autonomicznie, w okresie izolacji rodzimej sceny artystycznej od wpływów zachodnich i na kilka lat przed taszystowskimi inspiracjami Tadeusza Kantora i innych twórców.
Jak zauważyli historycy sztuki, w tym Bożena Kowalska i Jerzy Wolff, Lenica już w latach 40. wypracował idiom plamy i koloru, który później stał się fundamentem dla całej powojennej awangardy. Autorski tytuł obrazu - „Farba w ruchu” (wcześniej w literaturze znany także jako "Farby w ruchu") - odnosi się nie tylko do formalnej strony dzieła, ale także do idei przemiany, przepływu i energii, tak istotnych w taszyzmie.
Kompozycja operuje językiem dynamicznej plamy, szerokiego gestu pędzla i kontrolowanego chaosu. Lenica zachowuje malarską dyscyplinę, dbając o strukturalną spójność form, jednocześnie pozwala na swobodny przepływ farby. Ten sposób działania wyróżnia obraz chociażby od amerykańskiego action painting - reprezentowanego m.in. przez Jacksona Pollocka. Co niezwykle ważne - praca nie jest wynikiem eksperymentu formalnego inspirowanego Zachodem, lecz autentyczną, indywidualną odpowiedzią na potrzebę nowego języka sztuki po traumie wojny.
Koniec lat 40. to przełomowy okres w artystycznej biografii Lenicy, naznaczony nie tylko transformacjami w obszarze pracy twórczej, ale i aktywnością społeczną i organizacyjną. W 1945 roku powrócił do Poznania, został członkiem Polskiej Partii Robotniczej i Związku Polskich Artystów Plastyków (dwa lata później - prezesem okręgu). Był jednym z założycieli awangardowej grupy 4F+R (Forma, Farba, Faktura, Fantastyka + Realizm). Warto podkreślić, że już przed II wojną światową artysta zmieniał sposób budowania kompozycji swoich dzieł: realność przedstawienia ustępowała miejsca uproszczonej formie. W pierwszych latach powojennych znajdziemy odwołania do tragicznych przeżyć lat okupacji, wyrażane bardziej ujęciem symbolicznym niż dokładnym odwzorowaniem rzeczywistości. Charakterystyczne dla tego okresu są eksperymenty formalne Lenicy, łączenie różnorodnych technik artystycznych, a wreszcie - wyklarowanie się własnego języka malarskiej narracji i ekspresja taszystowskiej koncepcji tworzenia.
W kolekcji Bożeny Kowalskiej, legendarnej badaczki polskiej awangardy, opisywany obraz pełnił rolę emblematyczną. Należy do kanonu polskiej historii sztuki jako pierwszy polski obraz taszystowski, przez co ma wartość muzealną. To jeden z najważniejszych obrazów polskiej awangardy XX wieku, a obecność tej klasy obiektu na rynku aukcyjnym to wydarzenie na skalę europejską.
Bibliografia:
Taszyzm = Wolność | Tachisme = Freedom, Fundacja Stefana Gierowskiego, Warszawa 2018