Biurko służące do pisania i przechowywania dokumentów, wykonane z drewna mahoniowego. Dwukondygnacyjne, wsparte na wysokich czwórgraniastych nogach zwężających się ku dołowi. W kondygnacji dolnej trzy szuflady, górna duża szuflada po wysunięciu i odłożeniu lica służy do pisania, dno wyłożone skórą, wewnątrz małe szufladki. Wyższa kondygnacja ma trójdzielny pionowy podział wyznaczony pilastrami, środkowa szafka nieco wyższa od dwu pozostałych posiada dwuskrzydłowe drzwiczki z czarnymi narożami wypełnionymi aplikacjami z ogniowo złoconego brązu. Wnętrza szafeczki podzielone są poziomymi półeczkami służącymi do układania papierów. Pod szafkami szuflady ze schodkowymi licami. Liczne starannie wykonane aplikacje ze złoconego brązu dodają blasku tej pięknej sekreterze. Jej świetne proporcje i mistrzowskie wykonanie, a także pochodzenie mebla, mogą sugerować, że mebel powstał w Petersburgu, w warsztacie Henryka Gambsa (1765 - 1831). Był uczniem i współpracownikiem Dawida Roentgena, jednego z najwspanialszych ebenistów w dziejach. Gambs przybył do Petersburga w 90-tych latach XVIII w., w roku 1810 otrzymał przywilej używania tytułu nadwornego stolarza carskiego. Wiele jego prac zdobiło i zdobi magnackie pałace w Rosji. W zbiorach Ermitażu można obejrzeć biurko bardzo przypominające prezentowane w Domu Aukcyjnym Desa Unicum, przypisywane Gambsowi, a pochodzące z petersburskiego pałacu hrabiego Szeremietiewa. Ścisłe związki polityczne i rodzinne Pilawitów z Tulczyna z petersburskim dworem w dużej mierze uwiarygodniają tezę o autorstwie mebla.

Opinia p. Ireny Bal

Sekretera, którą możemy oglądać w Domu Aukcyjnym Desa Unicum w Warszawie widoczne jest na fotografii z ok. 1914 r. przedstawiającej jeden z salonów w pałacu Potockich w Peczarze na Podolu. Mebel jest opatrzony naklejkami przedstawiającymi herb Potockich Pilawę wraz z imieniem „Jarosław Potocki”, co świadczy, że należał do jednego z synów Stanisława Szczęsnego Potockiego (1752-1805) i Józefiny Amalii z Mniszchów - Jarosława. W opisie wnętrz pałacu w Peczarze, sporządzonym dla Romana Aftanazego przez siostrę ostatniego właściciela Peczary, Zofię Potocką, i wdowę po nim, Marię Małgorzatę z Radziwiłłów Franciszkową Potocką, wymienione są cztery biurka, jednakże tylko jedno określone jest jako biurko-sekretarzyk. Mebel ten znajdował się w salonie tzw. „przejściowym”, pokoju, który służył również jako buduar pani domu. „Była tam posadzka skomponowana z małych kwadratów , w których na jasnym tle wpisano gwiazdy ciemne (…) W pokoju tym stały również serwantki z figurynkami, przeważnie z porcelany saskiej, w pobliżu okna biurko-sekretarzyk, ozdobiony brązami (…)”. Opis salonu przejściowego” odpowiada wnętrzu na zdjęciu z 1914 r., choć w książce Romana Atanazego Materiały do dziejów rezydencji, tom Xa, błędnie podpisano go jako Salon Gobelinowy (Czerwony). Jarosław (1784-1838) był trzecim synem Stanisława Szczęsnego Potockiego. To właśnie on w 1804 r. kierował w Tulczynie pogrzebem Stanisława Szczęsnego Potockiego. który „odprawił się z wielką wspaniałością przez Jarosława przepysznie urządzoną”. Pałac w Tulczynie na Podolu, wspaniała rezydencja kresowa Stanisława Szczęsnego Potockiego, jeszcze dziś zdumiewa ogromem. Utrzymany w stylu klasycystycznym pałac składał się z siedemnastoosiowego korpusu głównego, liczącego 68 m. długości, i dwóch oficyn bocznych połączonych ćwierćkolistymi galeriami z korpusem głównym. Budowę pałacu rozpoczęto po roku 1775, ukończono zaś, przynajmniej korpus główny, zapewne w 1782 roku. Pięć lat pó¼niej, w 1787 roku Tulczyn odwiedził król Stanisław August. Towarzyszący królowi Adam Naruszewicz pisał w Diariuszu, że król „oglądał pokoje pałacu tego, wspaniałością architektury, wewnętrznym dysponowaniem i kosztownym umeblowaniem onych, najpierwszym w kraju równającego się”. Również Julian Ursyn Niemcewicz, który widział Tulczyn w latach 1786, 1788 i 1818, zachwycał się „bogactwem sprzętów i mebli”, bo nie zdarzyło mu się „bogatszych widzieć podwojów”. Po śmierci w 1804 r. Stanisława Szczęsnego Potockiego olbrzymim majątkiem miał zarządzać jego najstarszy syn z drugiego małżeństwa Stanisław Jerzy. W wyniku układów rodzinnych w 1809r., Jarosław otrzymał „klucz sitkowicki`, natomiast `klucz tulczyński` przypadł Mieczysławowi (1799-1878), młodszemu z synów Stanisława Szczęsnego i Zofii z domu Glavani. Zofia, do czasu pełnoletniości syna, miała zarządzać dobrami. W 1820 r., pełnoletni już Mieczysław przejął władzę nad dobrami i pałacem; zarekwirował kosztowności matki i doprowadził do usunięcia jej z pałacu. Prowadził życie awanturnicze, a ok. 1858 r. wyjechał na stałe do Francji. Dziesięć lat pó¼niej, w 1869 r. sprzedał Tulczyn Marii z Potockich Strogonowowej; ta z kolei w latach siedemdziesiątych sprzedała go przyjacielowi cara Aleksandra II, Piotrowi Oldenburskiemu. Ostatni właściciel Tulczyna jeszcze przed 1875 r. sprzedał pałac skarbowi państwa; urządzono tam wówczas kasyno oficerskie i być może właśnie dlatego że był to budynek `państwowy`, nie zniszczono go w czasie rewolucji 1917 r. Odwiedzając w 1864 Tulczyn, poeta i zbieracz pamiątek narodowych Adam Mieleszko Maliszkiewicz zastał pałac bezpańskim. Jedynie gabinet Szczęsnego Potockiego, według słów Mieleszki, „przedstawiał rodzaj muzeum pamiątkowego, zawieszony miniaturami, portretami i sylwetami rozmaitych osób, widokami Zofiówki, symbolicznymi kompozycjami. Nad wspaniałym biurkiem był umieszczony piękny bardzo i kosztowny pancerz Szczęsnego hetmana wielkiego koronnego, dziada, a dokoła wisiała broń rozmaitego gatunku, połyskująca drogimi kamieniami”. W roku 1864 syn Stanisława Szczęsnego, Jarosław, już nie żył. Zmarł trzynaście lat po swoim ojcu, w 1838 r. Syn Jarosława i Marii z Rzewuskich, wnuk Stanisława Szczęsnego, Konstanty (1816-1857), około 1840 r. wykupił od Świejkowskich położony nad rzeką Boh majątek Peczara i tam postanowił urządzić główną swoją siedzibę. Zbudowany na początku XIX w. w Peczarze pałac klasycystyczny był w mniejszej skali powtórzeniem pałacu w Tulczynie. Dwukondygnacjowy korpus główny o planie szerokiego prostokąta łączył się ćwierćkolistymi galeriami z dwiema jedenastoosiowymi oficynami bocznymi. Fasadę zdobił portyk z tympanonem opartym się na czterech kolumnach jońskich. W korpusie głównym na parterze mieściły się sień, hall, apartament mieszkalny pani domu (salonik, sypialnia, gotowalnia), pokój gościnny, kancelaria pana domu oraz jego sypialnia, wielka sala biblioteczna powstała w latach 1914-15 z połączenia dwóch pokojów gościnnych. Na piętrze były pomieszczenia reprezentacyjne - galeria, trzy pokoje mieszkalne, z których jeden służył jako biblioteka, salon zwany Czerwonym lub Gobelinowym, sala balowa, salony „przejściowy” i „z orłami”, pokój będący sypialnym wraz z obszerną alkową. Pałac pełen był przedmiotów zabytkowych, obrazów, kobierców, zegarów, rze¼b, kandelabrów, szkła, porcelany, srebra. Konstanty, zmieniając siedzibę rodziny z Sitkowic do Peczary, przeniósł tam zbiory pochodzące z Tulczyna oraz zbiory zgromadzone przez żonę Jarosława, Marię z Rzewuskich. Zapewne wtedy przewieziono do Peczary sekreterę Jarosława. Kolejnym właścicielem Peczary był syn Konstantego - Konstanty Józef Potocki (1846-1909) i Janina Zofia z Potockich herbu Złota Pilawa (1851-1928), ostatnim zaś Franciszek Salezy Potocki (1877-1949), ożeniony z Marią Małgorzata Radziwiłłówną (1875-1962). W czasie rewolucji 1917 r. pałac zniszczono całkowicie, rozebrano na cegły. Część wyposażenia udało się uratować i przewieść do Krakowa. Prezentowana w Domu Aukcyjnym sekretera pozostała w rękach rodziny Potockich do pó¼nych lat dwudziestych XX w. Jest meblem unikatowym, jednym z niewielu tej klasy i proweniencji w rękach prywatnych.