Pomysłodawcy projektu „Powrót do szkoły” chcą wprowadzać prace współczesnych artystek i artystów do polskich szkół oraz bazując na tradycji modernizmu, upowszechniać stymulujący model środowiska do nauki. Kulturotwórczy, ale i filantropijny potencjał „Powrotu do szkoły” prezentuje wystawa w Liceum im. M. Reja przy Pl. Małachowskiego w Warszawie. Ekspozycja zakończy się licytacją obiektów we foyer Hotelu Sofitel „Victoria” i na portalu partnera akcji: Artinfo.pl. Dochód z licytacji zostanie przeznaczony na realizację artystycznych commissions w kolejnych placówkach.
Przypadająca na weekend poprzedzający aukcję wystawa skupi się na miejscach bliskich gmachowi Zachęty – liceum im. Mikołaja Reja i hotelu Sofitel „Victoria”. Takie rozwiązanie ma na celu wskazanie na pozainstytucjonalne aspekty zarówno sztuki, jak i edukacji. Zwraca uwagę na możliwość nieschematycznych kooperacji i wzajemnego wsparcia. Dlatego centralnym zagadnieniem wystawy jest oduczanie – unlearning, pozwalające wyzbyć się przyzwyczajeń poznawczych i otwierające na eksperyment. Takim awangardowym i eksperymentalnym z założenia – a następnie skutecznie realizowanym – działaniem jest też wprowadzanie sztuki współczesnej do szkół. W ramach wystawy pokazane zostaną prace dwudziestu czterech artystów.
Odwołując się do sprawdzonych modernistycznych wzorców lat 60. i 70., kiedy sztuka stanowiła stały element architektoniczny budynków użyteczności publicznej – kin, dworców, urzędów, chcemy, aby tak inspirująca praktyka wróciła do naszego myślenia o przestrzeniach wspólnych, szczególnie szkolnych – mówi Bartosz Przybył-Ołowski, Fundacja Razem Pamoja. Mozaiki, metaloplastyka, murale, instalacje rzeźbiarskie były nie tylko ozdobą, ale spełniały swoje konkretne funkcje: otwierały na szersze widzenie rzeczywistości, uczyły krytycznego myślenia. Czujemy, że dzisiaj, w kontekście poważnych problemów w systemie edukacji publicznej, jest to działanie potrzebne i ważne, rodzaj zbiorowej odpowiedzialności i troski o kolejne pokolenia.
Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych od lat prowadzi cykl szkoleń „Alfabet sztuki, czyli jak czytać sztukę współczesną" dla nauczycieli chcących do swojej praktyki włączyć również działania artystyczne. Z kolei Fundacja Razem Pamoja pierwsze pionierskie projekty związane z wprowadzaniem prac współczesnych artystek i artystów do szkół zrealizowała na Haiti i w Nairobi w Kenii. Były to zarówno działania na dużą skalę (jak niekonwencjonalna przestrzeń artystyczno-dydaktyczna Salle d’Art), ale także interwencje o charakterze infrastrukturalnym np. bramy szkolne, ceramika łazienkowa.
We wrześniu 2021 Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych Zachęta i Fundacja Razem Pamoja we współpracy z Artinfo.pl ukończyły pierwszą wspólną realizację w ramach projektu „Powrót do szkoły” w I Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Kościuszki w Koninie. Zaproszeni artyści przekształcili szkolną kawiarenkę w kantynę (Krzysztof Grzybacz „Kantyna Szkolna Calipso”), świetlicę w dzieło totalne (Katarzyna Olma „Świetlica Świetlik" z dziełami Adama Nehringa, Jana Eustachego Wolskiego, Joanny Tochman), pomnik patrona (Przemek Branas „Pomnik Tadeusza Kościuszki”) i sygnał dzwonka – przerwę oznajmia uczniom kompozycja Anny Zaradny (Tryptyk „Tryton”).
„Powrót do szkoły”
kuratorka: Ewa Opałka
Wystawa przedaukcyjna: 19-20 lutego 2022, Liceum im. Mikołaja Reja w Warszawie, Pl. Małachowskiego 1. Sobota godz. 15-18, niedziela godz. 12-16.
Finał aukcji: 24 lutego 2022 o godz. 19 w Hotelu Sofitel „Victoria”, ul. Królewska 11 i na portalu Artinfo.pl.
Katalog aukcyjny: https://artinfo.pl/katalogi-aukcyjne/aukcja-sztuki-wspolczesnej-powrot-do-szkoly
Artyści:
Edna Baud, Przemysław Branas, Agnieszka Brzeżańska, Ewa Ciepielewska, Jakub Čuška, Jakub Gliński, Veronika Hapchenko, Adéla Janská, Bartek Materka, Małgorzata Miorga-Tas, Paweł Olszewski, Paulina Ołowska, Alicja Pakosz, Ewa Partum, Katarzyna Przezwańska, Mariola Przyjemska, Przemek Pyszczek, Michał Slezkin, Łukasz Stokłosa, Paweł Susid, Antoni Starczewski, Paulina Włostowska, Natalia Załuska, Konrad Żukowski
Wystawa „Powrót do szkoły”
Kuratorka: Ewa Opałka
Rzadkie okazy
Obok skorpiona zatopionego w pleksiglasie wije się wielobarwny wąż – dajmon, zwierzęcy duchowy nośnik mocy. Mieszczącemu się w niewielkim, półprzeźroczystym pojemniku malutkiemu nietoperzowi wielkouchemu towarzyszy przyczajony, oblizujący się ze smakiem w antycypacji udanego polowania Jednorogi likaon. Syrena i wilk przycupnęli obok poszczególnych stadiów rozwoju żaby. Jest tu skóra węża i jest Wylinka. Pierwsza to specyficzny rodzaj pomocy naukowej, druga – praca Bartka Materki. Artefakty sztuki – ceramika Magdaleny Lazar, obraz Konrada Żukowskiego, instalacja i rzeźba Ewy Ciepielewskiej „przysiadły” w otoczeniu preparatów naukowych, które z perspektywy XXI wieku mogą budzić lekki niepokój jako pozostałości żywych stworzeń zamienionych w przedmioty. Znajdujemy się przed gablotą w sali biologicznej liceum im. Mikołaja Reja. Badamy, jakie relacje zachodzą między systemami wiedzy, a działaniami artystów.
Oduczanie
Jeśli szkoła zajmuje się wciąż uczeniem, to sztuka współczesna kieruje się często ku oduczaniu. Anna Markowska w tekście Oduczanie, deskilling i epsitemologie niewiedzy zwraca uwagę na zjawisko epistemofilii, czyli umiłowania wiedzy, jak pisze: „niewątpliwie postawa epistemofilii oddala od przeżywania sztuki, od bycia uczestnikiem na korzyść obserwacji. Wedle agnatologii (…) ignorancja jest pozytywna”. Jak twierdzi z kolei Cynthia Townley, epistemofilia miałaby umacniać uznane wzorce dominacji, biurokratyczną kontrolę, arogancką percepcję oraz epistemiczny imperializm. Rezultatem jest klęska empatii. W przestrzeni ekspozycji, którą stała się sala lekcyjna, możemy zaobserwować, jak praktykowanie sztuki staje się oduczaniem. Tę perspektywę przybliżą kolejne prace: wywrotowy Plecak Edny Baum, nawiązujące do graffiti Today we are here Jakuba Glińskiego, grające z percepcją Dwa kwiaty Pawła Olszewskiego i Łuczniczka Alicji Pakosz. Obraz Pawła Susida zda relację z pokładu samolotu, na którym sztuka okazuje się być nie do pogodzenia z wymogami bezpieczeństwa. Oszczepnik Veroniki Hapchenko przypieczętowuje cywilizacyjną, a inicjowaną w szkole opowieść o konieczności osiągania coraz lepszych wyników. Małgorzata Mirga-Tas opowiada przemilczane historie, a przy wyjściu Portret Matki Pauliny Ołowskiej wykrzywia się do szkolnego kanonu.
Bezpośrednie otoczenie
Wychodzimy na zewnątrz. Kontynuujemy oduczanie, podążamy wbrew przyzwyczajeniom. Przechodzimy na przełaj. Gramy z konwencjami klasycznej formy budynku Zachęty, lokując w jej bezpośrednim sąsiedztwie pierwotną, ceramiczną misę Katarzyny Przezwańskiej. Wchodzimy do wnętrza socmodernistycznego budynku hotelu Sofitel „Victoria”. Znajdzie się tu miejsce dla herbacianego stolika – ołtarzyka Agnieszki Brzeżańskiej, prac Jakuba Čuski i Adéli Janskiej portretujące w stylistyce nieodparcie mieszczańskiej, a jednocześnie manierycznej, kobietę i mężczyznę. W końcu możemy zobaczyć Narodową Galerię Sztuki z perspektywy architektonicznej ikony lat 70. Przeszklona fasada zakładu, gdzie przycina się filisterskie brody, ramuje oddalone wejście do Zachęty. To pozwala uzyskać dystans. Nowy horyzont jest falą.
