Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978 – pierwsza tak szeroka prezentacja fenomenu polskiej fotografii artystycznej. Na pokaz składa się ponad 150 oryginalnych odbitek, pochodzących z najważniejszych polskich muzeów i prywatnych kolekcji – w tym m.in. zdjęcia Jana Bułhaka, Edwarda Hartwiga, Jerzego Lewczyńskiego, Fortunaty Obrąpalskiej, Zofii Rydet i Wojciecha Zamecznika.
Czym właściwie jest fotografika? Słowo niegdyś znane każdemu pasjonatowi i pasjonatce fotografii w Polsce, dziś jest używane rzadko. Samo pojęcie, oznaczające po prostu fotografię artystyczną, wprowadził do polszczyzny w 1927 roku Jan Bułhak – fotograf, teoretyk fotografii oraz organizator życia fotograficznego w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym. Pojawienie się terminu miało ułatwić odróżnianie fotografii artystycznej od tej rzemieślniczej oraz – przez użycie słowa „grafika” – włączyć ją do świata plastyki.
Kuratorzy, Łukasz Gorczyca i Adam Mazur, przywołują to pojęcie, by opowiedzieć o okresie, kiedy fotografia stawała się sztuką, a jej twórcy – artystkami i artystami. W ramach wystawy Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927 – 1978 zostanie pokazanych ponad 150 oryginalnych odbitek fotograficznych, wybór książek, pocztówek i projektów graficznych wykorzystujących fotografię. Obiekty na wystawę zostały wypożyczone z ponad dwudziestu prywatnych i publicznych kolekcji, by zaprezentować widzom jak najwierniejszy obraz początków fotografii artystycznej w Polsce. Fotografika jest pierwszym muzealnym podsumowaniem tego historycznego zjawiska.
Początkową cezurę wystawy stanowi rok 1927, kiedy Jan Bułhak po raz pierwszy użył słowa fotografika. Jej koniec wyznacza z kolei koniec lat siedemdziesiątych, kiedy zdaniem Łukasza Gorczycy i Adama Mazura, formuła fotografiki zaczęła się wyczerpywać z różnych względów. Kuratorzy podkreślają, że -Twórczy impet fotografiki zaczął gasnąć w latach 70. XX wieku pod naciskiem nowych prądów w sztuce – fotografii konceptualnej i socjologicznej, ale przede wszystkim wobec zmieniającej się sytuacji społecznej i politycznej W 1978 roku Zofia Rydet rozpoczyna „Zapis socjologiczny“, a kardynał Wojtyła zostaje papieżem – czas gier plastycznych nieodwołalnie się kończy, sztuka zwraca się ku rzeczywistości.
Fotografia nie stałaby się dziedziną sztuki, gdyby nie zaangażowanie jej twórców i twórczyń. Decydując się porzucić bezpieczne ramy idealnego technicznie zdjęcia na rzecz prób i eksperymentów technologicznych i formalnych, fotografowie uczynili z aparatu fotograficznego narzędzie pozwalające przekazywać osobiste doświadczenia i jednostkowy sposób patrzenia na świat. Opowieść o fotografice to jednak nie tylko historia sztuki, ale i dzieje oddolnych ruchów związkowych i towarzyskich, zrzeszających miłośników i pasjonatki fotografii: niestrudzonych organizatorów kolejnych wystaw, plenerów i spotkań, wydawców almanachów i katalogów. Od założonego w 1929 roku Fotoklubu Polskiego, aż po działający po dziś dzień powojenny Związek Polskich Artystów Fotografików, stowarzyszenia łączące twórców odegrały ogromną rolę w zmianie statusu fotografii.
Oś wystawy w Muzeum Fotografii w Krakowie stanowić będą prace Jana Bułhaka oraz Edwarda Hartwiga – fotografów, a także autorów dwóch książek zatytułowanych „Fotografika” (wydanych w trzydziestoletnim odstępie). Ale historia początków polskiej fotografii artystycznej to nie dwa nazwiska – na wystawie pokazujemy prace aż 90 twórczyń i twórców, między innymi, Zdzisława Beksińskiego, Romana Cieślewicza, Zbigniewa Dłubaka, Jerzego Lewczyńskiego, Natalii Lach-Lachowicz, Fortunaty Obrąpalskiej, Wojciecha Plewińskiego, Józefa Robakowskiego, Zofii Rydet, Stefana Themersona czy Wojciecha Zamecznika.
Miękki, zimowy pejzaż może się na tej wystawie pojawić obok kontrastowego fotomontażu, malowniczo rozmyte, delikatne zdjęcia obok wyrazistych plakatów, wykorzystujących fotografię. Jak podkreślają kuratorzy -Fotograficy i fotograficzki poszukiwali nowej jakości obrazów fotograficznych, w których ich subiektywny punkt widzenia dominował nad dokumentalną treścią zdjęcia. To, jak widzą, stało się ważniejsze od tego, co widzą. Inspiracje czerpali zarówno z postimpresjonistycznego malarstwa, jak i surrealizmu, awangardy, sztuki abstrakcyjnej czy filmowego neorealizmu. Naświetlony fotograficzny negatyw był często ledwie punktem wyjścia do eksperymentów formalnych i kreatywnej manipulacji obrazu rzeczywistości.-
Artyści i artystki:
Stefan Arczyński, Zdzisław Beksiński, Tadeusz Biliński, Władysław Bogacki, Jan Bułhak, Janusz Maria Brzeski, Anna Chojnacka, Roman Cieślewicz, Tadeusz Cyprian, Józef Dańda, Marian Dederko, Zbigniew Dłubak, Alfons Długosz, Benedykt J. Dorys, Kazimiera Dyakowska, Bolesław Gardulski, Janina Gardzielewska, Wilfryd Gerhardt, Franciszek Groer, Eugeniusz Haneman, Edward Hartwig, Helena Hartwig, Henryk Hermanowicz, Karol Hiller, Adam Kaczkowski, Marek Karewicz, Zofia Kiepuszewska, Jan Korpal, Jerzy Kosiński, Tadeusz Krystek, Aleksander Krzywobłodzki, Bronisław Kupiec, Natalia Lach-Lachowicz, Adam Lenkiewicz, Jerzy Lewczyński, Leon Lutyk, Zbigniew Łagocki, Kazimierz Łapkiewicz, Bolesław Malmurowicz, Janina Mierzecka, Henryk Mikolasch, Janina Mokrzycka, Marian Murman, Zofia Nasierowska, Jan A. Neuman, Fortunata Obrąpalska, Edward Olszaniecki, Władysław Pawelec, Andrzej Pawłowski, Paweł Pierściński, Stefan Plater-Zyberk, Wojciech Plewiński, Andrzej Progulski, Roman Puchalski, Włodzimierz Puchalski, Józef Robakowski, Witold Romer, Andrzej Różycki, Zofia Rydet, Bronisław Schlabs, Kazimierz Seko, Roman Serafin, Jerzy Sierosławski, Jan Siudecki, Władysław Strojny, Otton Swoboda, Piotr Śledziewski, Adam Śmietański, Lucjan Święcki, Stefan Themerson, Józef Traszka, Stanisław Turski, Janusz Uklejewski, Antoni Ulikowski, Tadeusz Wański, Mieczysław W. Wątorek, Jerzy Wendołowski, Jan Weselik, J. Wężyk, Antoni M. Wieczorek, Stefan Wojnecki, W. Wojtkiewicz, Zygmunt Szporek, Marian Szulc, Aleksander Zakrzewski, Wojciech Zamecznik, Andrzej Zborski, Bolesława Zdanowska, Feliks Zwierzchowski, Stefan Zwoliński.
O kuratorach
Łukasz Gorczyca – historyk i krytyk sztuki, wykładowca i kurator wystaw, galerzysta i kolekcjoner fotografii. Opublikował kilka książek literackich („Najlepsze polskie opowiadania”, „W połowie puste” – wraz z Łukaszem Rondudą, „Bałwan w lodówce”), współtworzył i redagował też książki poświęcone fotografii (m.in. „Czesław Olszewski. Warszawa nowoczesna", „Ruiny Warszawy", „Nowe Zakopane"). Razem z Michałem Kaczyńskim jest współtwórcą magazynu, a następnie galerii sztuki współczesnej Raster oraz licznych, międzynarodowych projektów artystycznych. Wspólnie z Adamem Mazurem rozwija projekt badawczy poświęcony historii polskich i środkowoeuropejskich książek fotograficznych, którego kolejnymi odsłonami były wystawy „Wisła” (w ramach festiwalu Muzeum Fotografii w Krakowie) oraz „Fotoblok” w MCK w Krakowie wraz z towarzyszącą publikacją. Jest również współzałożycielem i redaktorem magazynu „NOT.FOT.” poświęconego archiwum fotograficznemu Władysława Hasiora. Od 2021 roku wspólnie z Kamilą Bondar i Adamem Mazurem prowadzi w Warszawie Fotoklub - niepubliczną mikroinstytucję dedykowaną historycznej i współczesnej fotografii.
dr Adam Mazur – krytyk i teoretyk fotografii, historyk sztuki i amerykanista. Od 2013 roku wykłada na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu. Laureat nagród im. ks. Szczęsnego-Dettloffa, nagrody im. Jerzego Stajudy oraz odznaczenia Gloria Artis. W latach 2002-2013 kurator warszawskiego CSW Zamek Ujazdowski (m.in. wystaw zbiorowych „Nowi Dokumentaliści”, „Efekt czerwonych oczu”, „Świat nie przedstawiony” i indywidualnych Konrada Pustoły, Nicolasa Grospierre’a, Marthy Rosler). Redaktor antologii, katalogów i autor książek m.in. „Kocham fotografię” (2008, 2009), „Nowe zjawiska w sztuce polskiej po 2000 roku" (2008), „Historie fotografii w Polsce 1839-2009” (2010), „Decydujący moment. Nowe zjawiska w fotografii polskiej po roku 2000” (2012), „Głębia ostrości. Eseje o fotografii polskiej po 1945 roku” (2014), „Po końcu fotografii” (2018). W 2019 ukazała się nakładem wydawnictwa UNIVERSITAS monografia „Okaleczony świat. Historie fotografii środkowoeuropejskiej 1839-2018”. Od 2013 roku pracuje jako kurator niezależny (m.in. wystawy Anety Grzeszykowskiej w PGS Sopot, Artura Żmijewskiego w Muzeum Współczesnym Wrocław, Piotra Uklańskiego w Muzeum Narodowym w Krakowie, Rafała Milacha w Futurze w Pradze). Od 2006 roku stale współpracuje z Atlasem Sztuki w Łodzi. Wraz z Łukaszem Gorczycą od 2013 roku systematycznie opracowuje historię polskich i środkowoeuropejskich książek fotograficznych. W 2019 roku kuratorował w krakowskim Międzynarodowym Centrum Kultury wraz z Łukaszem Gorczycą i Natalią Żak wystawę „Fotoblok. Europa Środkowa w książkach fotograficznych 1918-2018". Wystawa „Fotoblok" pokazywana była również w Czechach (2020) oraz w Litwie (2021). Redaktor naczelny magazynu „Obieg" (2004-11), współzałożyciel i redaktor naczelny magazynu „SZUM" (2013-2018). W 2018 roku założył i do 2021 roku redagował magazyn „BLOK". Współpracuje z magazynami „Frieze", „Dwutygodnik", „Fotograf".
Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927–1978
3.12.2022–7.05.2023
Kuratorzy: Łukasz Gorczyca, dr Adam Mazur
Koordynacja: Bartosz Flak
Projekt wystawy: Mateusz Adamczyk, Damian Nowak, Agata Woźniczka
Redakcja tekstów: Martyna Nowicka
Korekta tekstów: Anna Szczepańska-Krasoń, Janusz Krasoń
Tłumaczenie: Anna Rucińska-Barnaś
Program towarzyszący: dr Agnieszka Olszewska, Anna Sidorska, dr Maria Wąchała-Skindzier
Komunikacja i promocja: Martyna Nowicka, Alicja Szymska
Projekt materiałów promocyjnych: Nina Gregier
Współpraca organizacyjna i merytoryczna: Paweł Bator, Zuzanna Borek, Patrycja Budzyk, Natalia Fyderek, Joanna Gorlach, Uta Hanusek, Marek Janczyk, Wojciech Kucharczyk, dr Dominik Kuryłek, Dorota Marta, Marek Maszczak, Michał Misztal, Szymon Nowak, dr Kinga Olesiejuk, dr Agnieszka Olszewska, Dominik Pajewski, Aleksandra Piątek, Aneta Prorok, Tomasz Sadko, Marek Skoczylas, Agnieszka Zielińska
Wypożyczenia obiektów: Bartosz Flak
Osoby i instytucje użyczające obiektów: Biblioteka Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Dariusz Bieńkowski, Fotoklub, Fundacja Archeologia Fotografii, Fundacja im. Zofii Rydet, Fundacja ZW, Galeria Miejska bwa w Bydgoszczy, Galeria Piekary, Galeria Plakatu The Art Of Poster, Wojciech Jędrzejewski, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Fotografików, Andrzej Sikorski, Spadkobiercy Kazimiery Dyakowskiej, Spadkobiercy Henryka Hermanowicza, Spadkobiercy Andrzeja Różyckiego / Archiwum Fotozoficzne, Wojciech Plewiński, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
MuFo Rakowicka, ul. Rakowicka 22A
Godziny otwarcia: wtorek: 11-19, środa – piątek: 10 -18, sobota – niedziela: 11-19
Ceny biletów na wystawę „Fotografika“: 10 pln (ulgowy), 15 pln (normalny)
Bilety na wystawę można kupIić w kasie lub online: bilety.mufo.krakow.pl
Kuratorzy: Łukasz Gorczyca i Adam Mazur
3 grudnia 2022 – 7 maja 2023
